Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi Avropanı hərbi xərclərdən arxayın olmaqdan silkələyib.
HİT.az "The New York Times"a istinadən xəbər verir ki, Sovet İttifaqının dağılmasından sonrakı onilliklər ərzində müdafiə büdcələri kəsildikdən sonra müharibə Avropanın öz hərbi istehsal potensialını və demək olar boş arsenallarını artırmaq səylərini yenidən gücləndirib.
"Lakin Avropanın üzləşdiyi problemlər təkcə pulla bağlı deyil. Çətin siyasi və maddi-texniki maneələr daha koordinasiyalı və effektiv hərbi maşının qarşısında dayanır. Onlar hətta Rusiya ilə qonşuları arasında gərginliyin artması şəraitində belə, Avropanın müdafiə qabiliyyətinin istənilən sürətlə gücləndirilməsini ciddi şəkildə ləngitməklə hədələyirlər", deyə məqalədə qeyd edilir.
Vaşinqtondakı Strateji və Beynəlxalq Tədqiqatlar Mərkəzinin proqramlar üzrə direktoru Maks Berqman Avropanın bir deyil, 27 hərbi-sənaye kompleksinin olduğunu vurğulayıb.
Eyni zamanda, NATO hələ də Avropa üçün ümumi müdafiə strategiyasını və xərc hədəflərini müəyyənləşdirir, lakin avadanlıqların satın alınması prosesinə nəzarət etmir. Hər bir üzv dövlətin öz müdafiə strukturu, mədəniyyəti, prioritetləri və üstünlük verdiyi şirkətlər var və hər bir hökumət nə almaq barədə son sözü özündə saxlayır.
"Hətta onlar eyni alman tankını alanda belə, onu fərqli şəkildə qururlar ki, milli müdafiə şirkəti öz parçasını ala bilsin", deyə Berqman bildirib.
Parçalanmış müdafiə bazarı bütövlükdə Avropa üçün xərclərin optimallaşdırılmasını və avadanlıqların, hissələrin və sursatların milli sərhədlər boyunca dəyişdirilməsini təmin etməyi çətinləşdirir.
Avropa İttifaqının iki ən böyük iqtisadiyyatı olan Fransa və Almaniya üzv ölkələr arasında iki ən böyük müdafiə büdcəsinə sahibdirlər və bu il ümumilikdə 120 milyard dollar xərcləyəcəklər. Bununla belə, onlar mübahisənin müxtəlif tərəflərindədirlər. Öz nüvə arsenalına malik olan Fransa daha güclü və özünü təmin edən silahlı qüvvələrə sərmayə yatırmaq üçün Avropada ən çox tələb olunan ölkədir. Eyni zamanda, özünün nüvə silahına malik olmayan Almaniya Avropanın ABŞ-la qeyri-bərabər tərəfdaşlığında özünü daha rahat hiss edir.
"Bu gün Avropanın tükənmiş arsenalını artırmaq səyləri iki istiqamətlidir: Polşa və Almaniya kimi ölkələr ABŞ və Asiya müttəfiqlərindən döyüş təyyarələri, raketlər və sursatlar alır, Fransa isə özünü təmin etmək məqsədi ilə "Made in Europe" müdafiə sənayesinin inkişafını sürətləndirməyə çalışır", deyə müəlliflər qeyd edirlər.
Fransa, İspaniya və İtaliya, eləcə də bu il NATO-nun ən yeni üzvü olan İsveç deyirlər ki, Avropa maliyyəsi Avropanın hərbi istehsal xətlərinə sərmayə qoymaq, təchizat zəncirlərini daha davamlı etmək və xammal və komponentləri idxal etmək əvəzinə istehsal etmək üçün istifadə edilməlidir. Avropa Komissiyası mart ayında Avropanın hərbi-sənaye bazasının gücləndirilməsinə yönəlmiş Avropa Müdafiə Sənayesi Strategiyasını dərc edərkən oxşar bəyanatla çıxış edib.
Son iki ildə Aİ üzvlərinin aldığı müdafiə avadanlığının 78%-i blokdan kənarda - əsasən Avropadan rəqabəti artırmaqda maraqlı olmayan Amerika silah istehsalçılarından alınıb. Aİ-nin yeni sənaye strategiyası 2030-cu ilə qədər ölkələrin müdafiə büdcələrinin yarısını Aİ təchizatçılarına, 2035-ci ilə qədər isə 60%-ni xərcləməyi nəzərdə tutur. İsveçin silah istehsalçısı "Saab"ın baş icraçı direktoru Maykl Yohansson, Aİ-nin strategiyasının "düzgün istiqamətə yönəldiyini" deyib.
Nadir hallarda əməkdaşlıq edən fərqli müdafiə şirkətləri ilə Avropa tanklar, döyüş təyyarələri, sualtı qayıqlar və döyüş sursatları kimi kateqoriyalarda ABŞ-dan beş dəfə çox silah sistemi istehsal edir. "Bu parçalanmış vəziyyətdə sənaye "Boeing", "Lockheed Martin" və "General Dynamics" kimi Amerika silah nəhəngləri ilə rəqabət apara bilməz. Konsolidasiya həqiqətən zəruridir", deyə "KNDS Franko-Alman" konqlomeratının kommunikasiya direktoru Kurt Braatz bildirib.
Yalnız böyük bir müəssisə lazımi miqyas iqtisadiyyatları yarada və sənayeni gəlirli etmək üçün ixrac üçün kifayət qədər silah istehsal edə bilər. Bu cür söhbətlər Avropa paytaxtlarında diskomfort yaradır. "Birləşmələrdən danışmağa başlayanda bəzi ölkələrdə şirkətlərin bağlanmasından və iş yerlərinin itirilməsindən danışırsınız. Və heç kim işini itirmək istəmir", deyə Fransa Beynəlxalq və Strateji İnstitutunun müdafiə və təhlükəsizlik sənayesi proqramının rəhbəri Qaspard Şknitzler bildirib.
Samir
