Bəzi illər tez keçərkən, digərləri daha uzun sürə bilər. Əlavə il (365 yerinə 366 günü olan il) kimi illər normadan bir qədər uzun ola bilər. Lakin eramızdan əvvəl 46-cı il tam 445 gün davam edərək, adi bir ildən 80 gün daha uzun olub.
Bəs bu qeyri-adi uzunluğun səbəbi nə idi? İl Yerin Günəş ətrafında tam dövr etməsi və ilin yenidən başladığı nöqtəyə çatması üçün keçən zamandır. Təqvimlər isə həyatı asanlaşdırmaq üçün ilin aylar, həftələr və günlər şəklində bölünməsi nəticəsində yaranıb.
Qaynarinfo "IFLScience" jurnalına istinadən xəbər verir ki, günümüzdə orbital ili təqvimlə uyğunlaşdırmaqda kifayət qədər dəqiqliyə nail olmuşuq, hətta "əlavə saniyə" anlayışından istifadə edirik. Lakin keçmişdə təqvimlər bu qədər dəqiq deyildi.
Roma təqviminin problemləri
Yuli Sezar Jülyen təqvimini tətbiq etməzdən əvvəl Roma təqvimi olduqca fərqli idi. Yalnız dörd ay (mart, iyul, oktyabr və may) 31 gün davam edirdi, digər aylar isə daha qısa idi və 29 gün təşkil edirdi. Fevral isə cəmi 28 gün sürürdü. Bu, təqvimin Yerin Günəş ətrafındakı dövrü ilə sürətlə uyğunsuzlaşmasına səbəb oldu.
E.ə. 200-cü illərdə bu uyğunsuzluq o həddə çatıb ki, bugünkü 14 martda baş verən Günəş tutulması o dövrün təqvimində 11 iyul tarixi kimi qeydə alınıb. Bu problemi həll etmək üçün ara-sıra "Mercedonius" adlanan əlavə ay daxil edilib.
Lakin bu sistem ideal deyildi. "Mercedonius" siyasi manipulyasiya üçün istifadə edilib. Papalar kollegiyası təqvimdə dəyişiklik etmək səlahiyyətinə malik idi və bu səlahiyyət bəzən siyasi məqsədlərlə, məsələn, vəzifə müddətini uzatmaq üçün istifadə olunurdu.
Yuli Sezarın təqvim islahatı
E.ə. 45-ci ildə Yuli Sezar Jülyen təqvimini tətbiq edərək bu problemlərə son qoymağa çalışıb. Təqvimi 365 günə uyğunlaşdırmaq üçün fevral ayı istisna olmaqla, bütün qısa ayların sonuna bir və ya iki gün əlavə edilib.
Roma tarixçisi Suetonius bu barədə belə yazır:
"Rahiblərin uzun müddətdir ki, təqvimi öz maraqlarına görə dəyişdirməsi məhsul festivallarının yersiz fəsillərdə keçirilməsinə səbəb olurdu. Sezar ili 365 gün kimi müəyyən edərək, ara ayı ləğv etdi və hər dörd ildə bir gün əlavə etməklə təqvimi Günəşin hərəkətinə uyğunlaşdırdı.”
Lakin yeni təqvim tətbiq edilməzdən əvvəl, ilin mövsümlərlə uyğunluğunu bərpa etmək üçün e.ə. 46-cı ilə əlavə aylar daxil edilib.
Tarixin ən uzun ili necə formalaşdı?
Bu düzəlişlər nəticəsində e.ə. 46-cı il ümumilikdə 445 gün davam edib. Bu il bəzən annus confusionis – "qarışıqlıq ili" kimi də tanınır.
Bu islahatlar sayəsində təqvimimiz günümüzdəki dəqiqliyə yaxınlaşdırılıb və daha sabit hala gətirilib.
