Donald Trampın siyasəti çoxdan aydın və proqnozlaşdırıla biləndir, lakin həmişə təəccübləndirir. Media dəfələrlə onun bəyanatlarına təəccüblə reaksiya verir - istər Rusiyanın Ukraynaya ərazi iddialarını dəstəkləmək, istər Qrenlandiyanın ilhaqı ideyası, istərsə də onun gömrük təşəbbüsləri nəticəsində yaranan iqtisadi sarsıntılar.

HİT.az xəbər verir ki, bununla belə, tarixçi, filosof və publisist Yuval Noah Hararinin "Financial Times" üçün köşə yazısında yazdığına görə, Trampın yanaşması son dərəcə ardıcıldır və onun dünyagörüşü aydın şəkildə müəyyən edilib.

Müəllif yazır: "İndiki mərhələdə yalnız qəsdən özünü aldatma istənilən sürprizi izah edə bilər".

"Zəiflər günahkardır"

Liberallar adətən ideyaların, malların və insanların qlobal dövriyyəsini qarşılıqlı faydalı proses kimi qəbul edirlər. Tramp bunu kiminsə həmişə uduzduğu sıfır məbləğli oyun kimi görür. Onun yanaşması qloballaşmanın mahiyyətinə şübhə ilə yanaşır, beynəlxalq müqavilələr, institutlar və normalar isə "bəzi ölkələri zəiflətmək və pis kosmopolit elitaya xeyir vermək üçün sui-qəsd" mexanizmi kimi baxır.

Tarixçi yazır ki, Trampın ideal dünyası təcrid olunmuş "qalalar" dünyasıdır ki, burada hər bir ölkə maneələr – maliyyə, hərbi, mədəni, fiziki maneələr ucaldır. O və onun populist tərəfdarları hesab edirlər ki, bu, sabitliyə və sülhə nail olmaqdır. Amma bu baxış əsas məsələni nəzərə almır - ortaq dəyərlər, beynəlxalq institutlar, qaydalar yoxdursa, belə bir dünyada münaqişələr necə həll olunur?

Trampın təklif etdiyi həll yolu mümkün qədər sadədir: güclülər şərtləri diktə edir, zəiflər isə onlara tabe olmalıdır. Müəllif yazır:

"Münaqişə yalnız zəiflər reallığı qəbul etməkdən imtina etdikdə yaranır. Ona görə də müharibə həmişə zəiflərin günahıdır".

Bu baxımdan Trampın Ukraynanı Rusiya ilə müharibədə ittiham etməsinin səbəbi aydın olur. Bəziləri onun Rusiya təbliğatının təsirinə məruz qaldığını iddia edirdilər, amma cavab yəqin ki, daha sadədir: Ukrayna təslim olmaqdan imtina etdikdən sonra müharibə onun günahıdır.

İmperiya quruculuğu və müharibə riskləri

Bu yanaşma yeni deyil. Məhz bu dünyagörüşü minilliklər boyu - liberal dünya düzəninin yaranmasına qədər beynəlxalq münasibətlərdə hökmranlıq edirdi. Və tarixin göstərdiyi kimi, bu cür yanaşma adətən "imperiya quruculuğunun və müharibənin sonsuz dövrünə" gətirib çıxarır.

Tarixçi belə qənaətə gəlir ki, Trampın 2016-cı ildə seçilməsindən sonra liberal dünya düzəninin sabitliyini itirdiyi məlum olub. Dünya tədricən "mozaik qalalar"ın kooperativ şəbəkəsinə doğru irəliləyir. Harari bu dinamika davam edərsə, "ticarət müharibələri, silahlanma yarışları və imperiya ekspansiyasını" proqnozlaşdırır.

Samir