NASA-nın Jet İtki Laboratoriyasında (JPL) hazırlanan qabaqcıl kəşfiyyat robotu, Europa missiyasının ləğvindən sonra yeni bir hədəfə – Saturnun buzla örtülü sirli peyki Enceladus-a yönəldilə bilər. Robotun ekstremal kosmik şəraitə davamlılığı, bu yeni missiya üçün ikinci bir şans yaradır.

HİT.az xəbər verir ki, uzun illərdir NASA mühəndisləri tərəfindən hazırlanmaqda olan bu robot, əslində Yupiterin ən maraqlı peyklərindən biri olan Europa-ya enmək üçün dizayn edilmişdi. Europa-nın səthinin altında maye halında bir okeanın olması ehtimalı, onu həyat axtarışı baxımından prioritet hədəfə çevirmişdi. Lakin büdcə məhdudiyyətləri və texniki risklər səbəbindən bu missiya təxirə salındı.

Avadanlığın üstünlükləri: süni intellekt, dayanıqlı struktur və otonom hərəkət

"Science Robotics" jurnalında yayımlanan məlumatlara görə, robot dörd ayaqlı quruluşda olub, enişli-yoxuşlu və buzlu səthlərdə yerimək qabiliyyətinə malikdir. Üstəlik, buz qatlarını deşə bilən mexaniki sistemlər, stereoskopik kameralar, robot qolu, LED işıqlar və -200 °C-dən aşağı temperaturda belə işləyə bilən xüsusi materiallarla təchiz olunub.

Europa ilə Yer arasındakı təxminən 914 milyon kilometrlik məsafə səbəbindən əlaqədə yaşanacaq gecikmələr, robotun yüksək dərəcədə otonom işləməsini tələb edirdi. Bu məqsədlə robot süni intellekt əsaslı proqram təminatı ilə təchiz olunub və müstəqil şəkildə səth tədqiqatı, nümunə toplama və məlumat ötürmə funksiyalarını yerinə yetirə bilir.

Europa-da texniki və siyasi əngəllər: radiasiya və büdcə kəsintiləri

Lakin robotun qarşısında tək çətinlik aşağı temperatur deyildi. Europa-nın güclü radiasiya kəmərləri, robotun orada uzunmüddətli fəaliyyət göstərməsini riskli edirdi. Üstəlik, ABŞ Prezidenti Donald Trampın NASA-nın büdcəsini 7,3 milyard dollardan 3,9 milyard dollara endirməyi nəzərdə tutan planları, bir çox iddialı layihə kimi bu missiyanın da təxirə salınmasına səbəb oldu.

Yeni hədəf: Enceladus

Europa planı ləğv edilsə də, mühəndislər bu robotu tamamilə kənara qoymaq niyyətində deyillər. İndi baxışlarını Saturnun buzla örtülü və nisbətən daha əlverişli şəraitə malik olan peyki Enceladus-a yönəldiblər. Bu peykin də altında maye okean ola biləcəyi ehtimal edilir, amma daha aşağı radiasiya səviyyəsi və müşahidə imkanları ilə daha cazibədar sayılır.

Robot artıq Alyaskada və JPL-nin sınaq laboratoriyalarında ekstremal soyuq testlərdən keçərək bu tip mühitlərdə işləyə bildiyini sübut edib. Buna görə də, böyük texniki dəyişikliklər edilmədən Enceladus missiyasına uyğunlaşdırıla biləcəyi düşünülür.

Hələlik bu robotun Enceladus üçün rəsmi şəkildə seçilib-seçilməyəcəyi dəqiqləşməyib. Lakin NASA mühəndisləri bu sistemin tam hazır olduğunu və kosmosun ən sərt şəraitində belə uğurla işləyə biləcəyini vurğulayırlar.

Əgər lazımi maliyyə və rəsmi təsdiq verilərsə, bu robotun yaxın gələcəkdə Enceladus səthində addımladığını və bəşəriyyətin ən mühüm elmi kəşflərindən birini həyata keçirdiyini görmək mümkündür. Hələlik səssiz-sədasız gözləyir – lakin kosmosun dərinliklərində yeni başlanğıclar üçün hazır vəziyyətdədir.

Samir