Planetimiz Günəşdən ən uzaq nöqtəsində dönməyə davam edir. Bəs hava niyə bu qədər isti olur?

HİT.az xəbər verir ki, ötən cümə axşamı günü saat Şərq saat qurşağı ilə 15:55-də Yer öz orbitində Günəşdən ən uzaq mövqe olan afel nöqtəsinə çatıb. Bu, planetimizin Günəşə ən yaxın olduğu vaxtla müqayisədə təxminən 5 milyon kilometr daha uzaqda olması deməkdir.

Bu vəziyyət hər il iyul ayının əvvəlində baş verir. Amma bu, bir az qəribə səslənə bilər. Əgər Günəşdən bu qədər uzaqdaqsa, bəs niyə bu qədər isti olur?

İnsanlar adətən yaxınlığı istiliklə əlaqələndirir, ona görə də fəsillərin Yerin Günəşə olan məsafəsinin dəyişməsindən qaynaqlandığını güman etmək məntiqli görünür. Lakin bu, həqiqəti əks etdirmir.

Ən uzun gün 21 iyunda, ən uzun gecə isə 21 dekabrda baş verir. NASA-nın hazırladığı bir təsvirdə Yerin Günəşə olan məsafəsi və Şimal Yarımkürəsinin əyilməsi yayda (iyun, solda) və qışda (dekabr, sağda) necə dəyişdiyi göstərilir.

Fəsillər arası istilik dəyişikliklərinin əsas səbəbi Yerin oxudur. Planetimiz təxminən 23,5 dərəcə bucaq altında fırlanır. Bu da ilin vaxtından asılı olaraq dünyanın müxtəlif bölgələrinin daha çox (və ya daha az) günəş işığı almasına səbəb olur. İyul ayında Şimal Yarımkürə Günəşə doğru əyilir. Bu da daha uzun günlər, daha yüksək günəş bucağı və nəticədə daha birbaşa düşən günəş işığı deməkdir – yay istisinin səbəbi məhz budur.

Buna qarşılıq, Yerin orbit forması yalnız kiçik bir rol oynayır. Orbit bir qədər ellips şəkilli olsa da, Günəşə ən yaxın və ən uzaq nöqtələr arasındakı fərq olduqca kiçikdir.

Hal-hazırda Yer Günəşdən təxminən 5 milyon kilometr daha uzaqdadır. Yanvarın əvvəlində Günəşə ən yaxın mövqeyi olan perigel nöqtəsinə çatanda bu məsafə azalır. Orta hesabla 150 milyon kilometr məsafə ilə müqayisədə bu fərq cəmi təxminən 3,3% -dir.

Günəş işığı yayıldıqca zəiflədiyi üçün məsafədəki bu kiçik dəyişiklik hətta planetə çatan günəş enerjisində təxminən 7% azalma yaradır. Amma bu təsir, Yerin əyilməsi ilə müqayisədə çox cüzidir.

NASA-nın başqa bir görüntüsündə yuxarıdakı işıq şüası böyük günəş bucağını (daha dik düşən işıq), aşağıdakı isə daha kiçik bucağı (daha üfüqi düşən işıq) təmsil edir. Şimal Yarımkürəsinin yayda yaşadığı vəziyyət də məhz budur.

Yer hal-hazırda Günəşdən daha az enerji ala bilər, amma bu detal planetin əyilmə təsiri yanında çox əhəmiyyətsiz qalır. Yerin fırlanma oxundakı bir qədər əyilməsi fəsilləri formalaşdırmada milyonlarla kilometrlik məsafə fərqindən daha təsirlidir.

Nəticə olaraq, yayın yay kimi hiss etdirməsinin səbəbi bizim Günəşə nə qədər yaxın olmağımız deyil, ona necə əyildiyimizdir.

Samir