Harvard-Smitsonian Astrofizika Mərkəzindən Qizhou Zanq başçılıq etdiyi astronomlar yüksək kütləli ulduzların doğulması ilə bağlı indiyədək ən aydın görüntü əldə ediblər. Alimlər Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) radio interferometrindən istifadə edərək ulduz klasterlərinin əmələ gəldiyi 17 bölgədə maqnit sahələrinin ən böyük və ən ətraflı tədqiqini aparıblar.
HİT.az xəbər verir ki, tədqiqat "The Astrophysical Journal" (AstroJournal) jurnalında dərc olunub.
Yeni müşahidələr ilk dəfə olaraq ulduz əmələ gəlməsinin iki əsas “memarı” olan cazibə qüvvəsi və maqnit sahələrinin qarşılıqlı təsirini statistik şəkildə izləməyə imkan verib.
Ulduzun zəif ulduzlararası qazdan əmələ gəlməsi üçün material on trilyon dəfədən çox sıx olmalıdır. Lakin bu çökmə maqnit sahələri və turbulentlik tərəfindən ləngidir. Astronomlar uzun müddətdir ki, hansı qüvvənin dominant rol oynadığını müzakirə edirlər: buludu bir-birinə çəkən cazibə qüvvəsi və ya onu dağılmaqdan saxlayan maqnit sahəsi.
Zanqın komandası bu suala kəmiyyətcə cavab verən ilk şəxs olub. Alimlər gənc proto-ulduzlardan müxtəlif məsafələrdə maqnit xətlərinin istiqamətini ölçərək kəşf ediblər ki, qaz kondensasiya olunduqca cazibə qüvvəsi üstünlük təşkil etməyə başlayır. İlkin mərhələdə çökməyə müqavimət göstərən maqnit sahələri yavaş-yavaş cazibə qüvvəsinə “tabe olur” və daxil olan material axınına uyğunlaşır. Bu o deməkdir ki, ulduz əmələ gəlməsi zamanı sahənin strukturunu və istiqamətini təyin edən məhz cazibə qüvvəsidir.
Təhlil göstərib ki, ulduz əmələ gətirən bölgələrdə maqnit xətləri təsadüfi paylanmayıb. Onlar iki növ oriyentasiya nümayiş etdirirlər: ya qravitasiya cazibəsinin istiqamətinə uyğunlaşdırılmış, ya da ona perpendikulyar. Bu nümunə bu iki kosmik qüvvə arasında mürəkkəb və dinamik qarşılıqlı əlaqədən xəbər verir.
"ALMA-nın yüksək həssaslığı və ayırdetmə qabiliyyəti sayəsində biz ilk dəfə cazibə qüvvəsinin ulduzların çökməsi zamanı maqnit sahəsini necə yenidən təşkil etdiyini görə bildik. Bu, ulduzlararası qazdan nəhəng ulduzların və çoxluqların necə yarandığına dair yeni anlayışlar açır", Zanq izah edib.
Samir
