Marsın səthi kəşf aparatlarının ətraflı tərarina baxmayaraq, hələ də böyük sirlər saxlayır. 

HİT.az xəbər verir ki, son zamanlar tədqiqatçıların diqqətini cəlb edən və ilk baxışdan "qum qurdları"nın işinə bənzəyən çuxurabənzər gizli formalar elm dünyasını həyəcanlandırır.

Lakin bu formaların arxasındakı həqiqi səbəbin biologiya bir prosesdən daha çox, Qızıl Planetin özünəməxsus kimyəvi və fiziki şərtləri olduğu güman edilir.

Qızıl Planetin qumla örtülü səthində kiçik qum sırtları ilə əhatələnmiş, nizamlı çuxurabənzər çöküntülər müşahidə edilib. Bu relyef formaları bir canlının torpağı qazaraq yaratdığı yığınlara və ya "Dune" filmindəki əfsanəvi qum qurdlarının hərəkətlərinə olduqca bənzəyir. Utrext Universitetindən yer elmləri mütəxəssisi Lonneke Roelofs'un da qeyd etdiyi kimi, bu görüntülər alimlərdə təbii olaraq biologiya fəaliyyəti təəssüratı yaradıb.

Tədqiqat qrupu bu sirli relyef formalarının yaranma mexanizmini həll etmək üçün genişmiqyaslı işə başlayıb. Mövcud məlumatlar işığında ən mümkün və güclü elmi izah bu çöküntülərin karbon qazı (CO2) buz blokları tərəfindən yaradıldığı istiqamətində cəmləşib.

Marsda qış fəsli yaşanarkən temperatur mənfi 120 dərəcə Selsiyə qədər enir və bu şəraitdə səthdə CO2 buzu yığılır. Qış bitəndə, qumul yamacları istiləşməyə başlayır və yığılan CO2 buz kütlələri çatlayır və qırılır. Yamacdan aşağı yuvarlanmağa başlayan bir buz bloku, incə atmosfer və isti qumul qumu arasındakı böyük temperatur fərqinə görə alt səthində sürətlə qaz halına keçir.

Qaz halına keçən CO2 buzun ilkin həcmindən daha çox yer tutur və bu vəziyyət buz blokunun bir növ partlayışla ani genişlənməsinə səbəb olur. Yüksək qaz təzyiqi blokun ətrafındakı qumu hər istiqamətə doğru püskürür.

Tədqiqatçılar bu prosesi simulyasiya mühitində müvəffəqiyyətlə yenidən yaradıblar. Bir yamacın təpəsindən buraxılan CO2 buz bloku, eyni müşahidə edilən çöküntüləri təqlid edən formada yamaca doğru oyuqlar açaraq hərəkət edib. Blok bu proses nəticəsində ətrafı kiçik qum sırtları ilə əhatələnmiş bir çuxurda ilişib qaldı. Sonra isə sürüşməyə davam etdikdə, hər iki tərəfində görkəmli qum sırtları olan uzun və dərin bir iz qoyub.

Bu maraqlı Mars relyef formaları ilk baxışdan bir canlının fəaliyyətini xatırladır, amma onun arxasında mürəkkəb bir kimyəvi və fiziki prosesin dayandığı anlaşılır. Bu vəziyyət Marsın səthindəki gizli formaların biologiya fəaliyyətindən daha çox, planetin özünəməxsus mövsümi və atmosfer qarşılıqlı təsirlərinin nəticəsi ola biləcəyi fərziyyəsini gücləndirir.

Samir