Antarktida yalnız pinqvinlərin yaşayış yeri və qütb səyyahlarının son hədəfi deyil, həm də planetimizin milyon illik iqlim tarixinə dair sübutları "zaman maşını" kimi buzun dərinliklərində saxlayan nəhəng bir təbii laboratoriyadır. 

HİT.az xəbər verir ki, son zamanlarda edilən bir kəşf bu "zaman maşını"nı indiyə qədərki ən qədim dövrünə qədər geri aparıb.

COLDEX araşdırma mərkəzi ilə işləyən alimlər Antarktidada indiyə qədər qazılmış və birbaşa yaş təyinedilmiş ən qədim buz nüvələrini toplamağı bacarıblar. Müəyyən edilib ki, bu nümunələrin yaşı tam 6 milyon ildir.

Vuds Hol Okeanoqrafiya İnstitutundan Sara Şakilton və Prinston Universitetindən Con Hiqinsin rəhbərlik etdiyi qrup bu fövqəladə nümunəni Şərqi Antarktidadakı Allan Təpələrindən çıxarıblar. Tədqiqatçılar bölgənin relyefinin qədim buzu yer səthinə yaxınlaşdırması səbəbindən burada 3 milyon ilə qədər qədim buz tapmağı gözləyərdilər, ancaq əldə etdikləri nümunə gözləntilərini xeyli üstələyib.

COLDEX-in direktoru və Oreqon Dövlət Universitetindən paleoklimatoloq Ed Bruk bu vəziyyəti "iqlim anlıq görüntüsü" adını verdikləri bir kitabxana yaratmağa bənzədib. Bruk əldə edilən məlumatların əvvəllər bildirilən buz nüvəsi məlumatlarından təxminən altı qat daha qədim olduğunu və Antarktidanın daxili hissələrindən alınan daha gənc qeydləri tamamlayacağını bildirib.

Alimlər buzun içərisində dondurulmuş hava qabarcıqlarından istifadə edərək nümunənin yaşını müəyyən etmək üçün argon izotopu ölçüsü həyata keçiriblər. Bu sayədə nümunələrin 6 milyon illik keçmişi təmsil etdiyi təsdiqlənib.

Daha sonra buzun içərisindəki oksigen izotoplarını öyrənən qrup, planetin indikindən daha isti və dəniz səviyyələrinin daha yüksək olduğu Pliosen dövrünə aid uzunmüddətli bir soyuma dövrünü aşkar edib. Tədqiqatçılar bu dövrdə Yerin temperaturunun təxminən 12 Selsi dərəcəsi qədər soyuduğunu tapıblar.

Qrup bu tarixi nümunələri qlobal iqlim dəyişikliyi perspektivindən tədqiq etməyə davam edəcək. Buzun içərisində həpsolunmuş atmosferdəki istixana qazları və okean istiliyi səviyyələrini təhlil edərək, qədim iqlimi yenidən qurmağı hədəfləyirlər.

Bundan əlavə, tədqiqatçılar Allan Təpələrinə qayıdaraq daha hərtərəfli bir işə başlamağı planlaşdırırlar. Ed Bruk bildirib: "Allan Təpələrində kəşf etdiyimiz fövqəladə qədim buzlar nəzərə alınmaqla, qeydləri daha da irəli aparmaq üçün bu bölgəyə yönəlmiş hərtərəfli və uzunmüddətli yeni bir iş layihələndirdik və bunu 2026 ilə 2031-ci illər arasında həyata keçirməyi ümid edirik".

Samir