Təxminən 900 il əvvəl Pasxa Adasına qoyulmuş, hər biri 12 ilə 80 ton ağırlığında olan ikonik Moai heykəlləri haqqındakı ən böyük sirlərdən biri daha həll edilir. Əvvəllər heykəllərin nəhəng bir şeflik tərəfindən, yüzlərlə işçinin birləşmiş səyi ilə, yəni tək bir baş hakimiyyət tərəfindən edildiyi düşünülürdü. Lakin yeni arxeoloji tapıntılar göstərir ki, bu abidələr güman edildiyi kimi mərkəzi bir hakimiyyət tərəfindən deyil, kiçik klanlar və ya fərdi ailələr tərəfindən tikilmiş ola bilər.

HİT.az xəbər verir ki, Binqamton Universitetindən Professor Karl Lipo rəhbərliyindəki arxeoloqlar, adanın əsas Moai mədəninin yeni bir 3D modelini yaradıb. Bu model, heykəllərin istehsal edildiyi 30 ayrı "emalatxana" müəyyən edib. Tədqiqatçılar hər klanın özünəməxsus bir bədii üsluba, ixtisaslaşmış texnikalara və üstünlük verdiyi qazıntı sahələrinə malik olduğunu müəyyən edib.

Tədqiqatçılar mədəndən 22.000-dən çox fotoşəkil çəkərək ətraflı bir rəqəmsal xəritə yaradın. Professor Lipo deyir ki, bu model əvvəlki işlərdə gizli qalan təəccüblü detalları ortaya çıxarıb. Məsələn, bəzi Moailərin əvvəlcə üz detalları müəyyən edilərək oyulduğu, digərlərinə isə bütün blokun oyulması ilə başlandığı görülüb.

Emaratxanaların coğrafi ərazilərə görə deyil, qayanın təbii xüsusiyyətlərinə görə ayrılması göstərir ki, mədənə giriş tək bir səlahiyyət tərəfindən idarə edilməyib, fərdi qruplar öz aralarında danışıqlar apararaq işləyiblər. Bu tapıntılar, Moai kimi abidələrın mütləq güclü bir iyerarxiya dəlili olduğu fikrinə meydan oxuyur.

Daha əvvəl ortaya çıxan dəlillər göstərib ki, Moailəri qurmaq və daşımaq güman edildiyi qədər çox işçi qüvvəsi tələb etmirdi. Antropoloqlar, Rapa Nui xalqının heykəlləri arxaüstü sürükləmək əvəzinə, iplərdən istifadə edərək ziqzaq cızaraq yellənib "gəzirdiyini" aşkar edib. Başın iki yanına bağlanan iplər irəli-geri çəkildikcə, Moailər yana doğru yellənib bir gəziş hərəkəti ilə irəli sürüşdürülə bilir.

Bu texnika, kiçik komandaların belə nəhəng Moailəri nisbətən az zəhmətlə uzaq məsafələrə daşımasına imkan vermiş görünür. Daş başlar, daha sonra mədəni son dayanacaq yerləri ilə birləşdirən, təxminən 4,5 metr enində, içbükey profilli xüsusi "Moai yolları" boyunca daşınıb. Tədqiqatçılar kəşf etdi ki, bu yolların spesifik forması başların balanslanmasına kömək edir və irəli doğru sürüşməsini asanlaşdırıb.

Samir