Sudanda yerləşən təcrid olunmuş bir məzarda tapılan adi görkəmdəki keramika qabı alimləri təəccübləndirib. İçində kömürləşmiş qida qalıqları, heyvan sümükləri və həşərat izləri aşkarlanan bu qab, 4 min il əvvəl keçirilmiş naməlum bir dəfn mərasimi ziyafətinin ilk sübutu hesab olunur.
HİT.az xəbər verir ki, təxminən 4 min il əvvəl mövcud olmuş, haqqında az məlumat olan bir Afrika krallığındakı sirli dəfn ənənəsinə dair ilk izlər Sudanda aşkarlanıb. Arxeoloqlar Bayuda səhrasında tapdıqları bu məzarda kömürləşmiş bitki və odun qalıqları, heyvan sümükləri və həşərat parçaları olan bir keramika qabı üzə çıxarıblar. Tədqiqatçı komanda bunun qədim bir dəfn ziyafətindən qalan qalıqlar ola biləcəyini bildirir.
Varşava Universitetinin Polşa Aralıq Dənizi Arxeologiyası Mərkəzindən arxeoloq, araşdırmanın müəlliflərindən Henrik Poner bunun bənzərinin əvvəllər məlum olmadığını və kəşfi bu qədər sirli edən əsas məqamın da bu olduğunu deyir. O, bu ritualın dəqiq mənasının hələlik açıqlana bilmədiyini vurğulayır.
Tədqiqatçılar “Azania” jurnalında dərc olunan məqalədə 2018-ci ildə Sudanın şimal-şərqində, Bayuda səhrasında aparılan qazıntılar zamanı aşkar edilən orta yaşlı kişiyə aid məzarı ətraflı təsvir edirlər. Məzara e.ə. 2050–1750-ci illər aralığında tarix qoyulub. Bu da həmin şəxsin qədim Misirlə qonşu olan ilk Nubiya sivilizasiyalarından Kerma Krallığının bir hissəsi olduğunu göstərir.
Üstündə oval torpaq təpəsi olan bu məzarda arxeoloqlar kişi skeleti, başının arxasına yerləşdirilmiş iki keramika qabı və boynunda 82 ədəd mavi şirli keramika disk muncuq aşkar ediblər. Poner bildirir ki, təpə, muncuqlar və qablar həmin şəxsin yüksək sosial statusa malik olmadığını göstərir. Lakin qablardan birinin içindəkilər “adi olmayan” və yəqin ki, “dəfn mərasimi ilə bağlı bir od qalıqları” idi.
Orta ölçülü keramika qabının içində yanmış bitki, odun, heyvan, həşərat və hətta daşlaşmış nəcis (koprolit) qalıqları aşkarlanıb. Odunların çoxunun akasiya ağacından olduğu müəyyən edilib; kömürləşmiş bitkilər arasında iki paxlalı növü (yəqin ki, mərcimək və lobya) və taxıl dənələri tapılıb. Qabın içindəki bir neçə həşəratın isə qədim dövrdə bitkilərlə birlikdə ora düşdüyü düşünülür.
Tədqiqatçılar qabın özündə yanma izinə rast gəlinmədiyini və heyvan sümüyü parçaları ilə birlikdə bu qalıqların sonradan qabın içinə qoyulduğunu bildirirlər. Tapılan sümüklər, yəqin ki, dəfn zamanı keçirilmiş bir ziyafətdə yeyilmiş qidanın izləridir və ziyafətdən sonra qalıqların bir hissəsi oda atılmış ola bilər.
Aşkar edilmiş bitki qalıqları həmin şəxsin dəfn olunduğu dövrdə bölgənin bu günkü açıq səhradan fərqli olaraq daha rütubətli, savana tipli bir mühitə malik olduğunu göstərir. Tədqiqatçılar yazırlar ki, bu cür təcrid olunmuş və “görünüşcə sadə” bir məkan belə keçmiş ekoloji və iqlim şəraitinin bərpası üçün mühüm ipucları verə bilər.
Bu məzar Kerma Krallığına aid olub, 4 min il əvvəl keçirilmiş dəfn mərasimi ritualına dair ilk sübutu ortaya qoyan yeganə nümunədir. Lakin oxşar məzarların bilinməməsi bölgədəki mürəkkəb mədəni dəyişiklik proseslərinə işarə edir. Bu da qədim Afrikada mal və fikir mübadiləsini anlamaq üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac olduğunu göstərir.
Samir
