Anatomistlər üçün hər bir bədənin özünəməxsus bir hekayə danışması kimi, fosillər də çox vaxt öz maraqlı hekayələri ilə üzə çıxır.
Hit.az xəbər verir ki, uzun illər əvvəl ölmüş heyvanlar zaman keçdikcə həyatlarından qalan kiçik izlərə çevrilir və bəzən çox qəribə ipucları da ortaya çıxarır.
Bu isə bəzən məntiqə uyğun görünməyən tapıntılarla qarşılaşa biləcəyiniz deməkdir. Son nümunələrdən biri boğazı daşlarla dolu olan 120 milyon illik yeni quş növünün fosilidir.
Artıq Chromeornis funkyi adlandırılan, sərçə ölçüsündə olan bu quş, Longipteryx adlı daha iri fosil quşa bənzər şəkildə dimdiyinin ucunda iri dişlərə malik olsa da, ümumi xüsusiyyətlərinə görə ondan xeyli fərqli idi. Çikaqodakı Field Muzeyində fosil sürünənlərin kurator müavini olan Cinqmai O’Konor bunun açıq şəkildə yeni bir növ olduğuna əmindir. Lakin daha yaxından araşdırma onun özü üçün də gözlənilməz nəticələr ortaya çıxarıb.
Quşun boyun hissəsində kiçik daşlardan ibarət bir kütlə müəyyən edilib. Daşların fosilləşmə forması onların heyvan öldükdən sonra ora düşmədiyini, əksinə, quşun boğazına ilişərək boğulmasına səbəb olduğunu göstərirdi. Lakin əsas sirr bu daşların boğaza necə daxil olması idi.
O’Konor əvvəlcə bunların daşlıq daşları olduğunu düşünüb. Lakin bu kütlənin məhz yemək borusunda yerləşməsi çox qeyri-adi hal sayılır. Araşdırma dərinləşdikcə daş kütləsinin yalnız mövqeyi ilə deyil, həm də ölçüsü, paylanması və həcmi ilə hər baxımdan qəribə olduğu üzə çıxıb.
Daşlıq daşları — yəni qastrolitlər — bu gün də bəzi heyvanların həzm prosesində istifadə etdiyi vasitədir. Timsahlar və bəzi quşlar yediyi qidanı üyütmək üçün daşlar udur.
Lakin problem ondadır ki, bu fosil quşun aid olduğu qrupla bağlı indiyədək tapılan minlərlə nümunənin heç birində daşlığa dair sübut yoxdur. O’Konor və həmkarları bu qəribə tapıntını digər fosillərlə müqayisə etmək üçün arxivləri araşdırıblar.
Onlar quşların orta ölçüsünə uyğun olaraq daşlıq daşlarının orta ölçüsünü və sayını hesablayıblar. Bu müqayisə sözügedən fosildəki vəziyyətin daşlıqla bağlı olmadığını dəqiq şəkildə ortaya qoyub. İlk olaraq, bu kiçik quşun boğazında gözləniləndən qat-qat artıq — 800-dən çox — daş olduğu müəyyən edilib.
Üstəlik, onların bəzilərinin daş deyil, kiçik gil topları olduğu da aydınlaşıb.
Bu quşa nə olmuşdu?
O’Konorun bildiyi saysız fosil arasında belə bir nümunəyə — heyvanın boğazında daş kütləsinə — daha əvvəl heç rast gəlinməyib.
Xəstəlik ehtimalı ən məqbul izahlardan biri kimi görünür. Məlumdur ki, müasir quşlar xəstə olduqda qeyri-adi davranışlar sərgiləyə bilir və bu qədər materialı udmaq, vəziyyəti ağır olan bir quşun göstərə biləcəyi davranışlardan biridir. Daş kütləsi mədəyə keçmədikdə quş onu qaytarmağa çalışmış və həmin anda boğazına ilişərək ölümünə səbəb olmuş ola bilər.
Samir
