İsveç 10 il davam edən sakitliyin ardından Arktik bölgənin simvolu olan qar bayquşunun ölkədə bölgəvi olaraq nəslinin tükəndiyini rəsmi şəkildə elan edib. Bu, ölkənin son 20 ildə itirdiyi ilk quş növü kimi qeydə alınıb.

HİT.az xəbər verir ki, qar bayquşu planetdəki ən ikonik quş növlərindən biri sayılır. Lakin təbiəti qoruma mütəxəssisləri, növün gələcəyinin ciddi risk altında olduğunu xəbərdarlıq edir. 

Polar və ya Arktik bayquş kimi də tanınan bu quşlar, diqqətçəkici ağ tükləri və parlaq sarı gözləri ilə seçilir. Onlar olduqca bacarıqlı ovçular hesab olunur: dərin qar qatlarına girərək ovlarını tuturlar və ən sərt hava şəraitində illərlə yaşaya bilirlər.

Qar bayquşu həmçinin "Harry Potter" seriyasındakı sehrbazın sadiq yoldaşı və məktub daşıyıcısı Hedviq obrazı ilə də tez-tez əlaqələndirilir. Lakin real həyatda bu quşların həyatı fantastik hekayələrdəki qədər asan deyil.

Beynəlxalq Təbiəti Qoruma Birliyi (IUCN) qar bayquşunu 2021-ci ildəki son qiymətləndirmədə qlobal miqyasda “Həssas” (Vulnerable) növlər arasında təsnif edib. IUCN qar bayquşu əhalisinin ciddi şəkildə azaldığını bildirərək, təbiətdə yalnız təxminən 14 000–28 000 fərdin qaldığını hesab edir.

Qar bayquşları uzun illər boyu eksponatlar üçün ovlanıb və ya mətbəxdə “xüsusi ləzzət” kimi istifadə olunub. Meşəsizləşmə, mənzil layihələri və yollar kimi insan fəaliyyətləri də onların yaşayış yerlərini məhv edərək yumurtlama dövrlərini mənfi təsir edir. Avropada qar bayquşu hələ “Minimum Narahatlıq” (Least Concern) kateqoriyasında yer alır, lakin bu təsnifat 18 dekabr 2020-dən bəri yenilənməyib.

İsveçdə qar bayquşlarının əsrlər boyu nizamsız şəkildə çoxaldığı bilinir. "BirdLife International" təşkilatına görə, 1970-ci illərdə ölkənin dağlıq bölgələrində yüzlərlə cüt qar bayquşu bala böyüdüb. Zaman keçdikcə İsveçin şimalındakı vəhşi təbiətin güclü simvoluna çevrilən qar bayquşları 2015-ci ildən etibarən ölkədə demək olar ki, görünmür. "BirdLife" son on ildə yeni balalar və ya çoxalma əlamətinə rast gəlmədiyini bildirərək, bu səbəbdən qar bayquşunun İsveçdə “bölgəvi olaraq nəsli tükənmiş” (Regionally Extinct) elan edildiyini açıqlayıb.

Qar bayquşunun yox olmasına səbəb olan bir çox amil mövcuddur, lakin təbiəti qoruma mütəxəssisləri ən böyük təhdidin sürətlənən iqlim böhranı olduğunu düşünür. "BirdLife"a görə:

"Daha isti keçən qışlar daha çox yağış və az qar deməkdir. Bu, qar bayquşlarının əsas qida mənbəyi olan lemminglərin yaşayış üçün istifadə etdiyi qar tunellərini məhv edir. Bu kiçik gəmiricilər olmadan qar bayquşları yaşaya bilməz. Arktik bölgə isinərkən, bayquşların asılı olduğu yaşayış sahələri də yox olur".

Arktik bölgə, atmosferə davamlı olaraq buraxılan istilik saxlayan emissiyalar səbəbindən qlobal orta göstəricidən dörd dəfə sürətlə isinir. ABŞ Milli Okean və Atmosfer İdarəsinə (NOAA) görə, oktyabr 2024–sentyabr 2025 dövründə bölgədə temperatur son 125 ilin ən yüksək səviyyəsinə çatıb. Son on il isə Arktikdə qeydə alınmış ən isti dövr olub.

Qar bayquşlarının İsveçdə yox olması, Arktik ekosistemlərin nə qədər sürətlə dəyişdiyinə dair xəbərdarlıq rolunu oynayır. "BirdLife" təşkilatı növün İsveçə qayıtması üçün “hələ ümidin olduğunu” bildirir. Lakin vurğulanır ki, gələcək bizim qəbul edəcəyimiz qərarlara və təbiəti, canlıları qorumaq iradəmizə bağlıdır.

Samir