Torpaq sahəsinə çıxarışı (yəni hüquqi mülkiyyət sənədi) olan şəxslərin mülkiyyət hüququ Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və Mülki Məcəllə ilə qorunur.
BAKU.WS-in məlumatına görə, bəzi istisna hallarda dövlət bu torpaq sahəsini və onun üzərindəki tikilini, o cümlədən fərdi yaşayış evini, mülkiyyətçidən məcburi qaydada ala və sökdürə bilər.
Belə hallar aşağıdakılardır:
Dövlət və ya ictimai ehtiyaclar üçün alınma (yəni, "sosial sifariş")
Bu hal ən çox rast gəlinən səbəb sayılır. Mülkiyyət hüququ yalnız aşağıdakı məqsədlərlə və ədalətli kompensasiya ilə məhdudlaşdırıla bilər:
Yol, körpü, tunel, metro, dəmir yolu tikintisi
Hava limanı, liman və digər nəqliyyat infrastrukturu
İctimai məktəb, xəstəxana, hərbi obyekt tikintisi
Dövlət və bələdiyyə layihələri
Bu halda evin sökülməsi yalnız əvvəlcədən xəbərdarlıq, ədalətli bazar qiyməti ilə kompensasiya ödənilməsi və məhkəmə qərarı ilə aparıla bilər.
Məhkəmə qərarı ilə müsadirə (qanunsuz tikinti və ya istifadə halları)
Bu hallarda məhkəmə qərarı ilə tikili sökülə bilər:
Qanunsuz tikinti aparıbsa (məsələn, icazəsiz mərtəbə artırıbsa),
Tikili normativ hüquqi aktlara ziddirsə (məsələn, təhlükəsizlik zonasında yerləşirsə),
Torpaqdan məqsədinə uyğun olmayan şəkildə istifadə edirsə.
Təbii fəlakət riski və ya ictimai təhlükəsizlik
Dövlət bu hallarda mülkiyyətin boşaldılmasını və sökülməsini tələb edə bilər:
Torpaq sürüşməsi, sel, zəlzələ riski olan ərazidə yerləşirsə,
Yaşayış üçün təhlükəli sayılırsa (məsələn, qəzalı bina statusu varsa).
Əmlak müsadirəsi – cinayət və ya borc halları
Bu halda da torpaq və ev alına və ya satıla bilər:
Əgər torpaq və ya ev məhkəmə qərarı ilə cinayət işi üzrə müsadirə edilərsə,
Yaxud mülkiyyətçi dövlətə və ya başqa şəxslərə qarşı borclarını ödəmir və məhkəmə icraçıları əmlaka həbs qoyursa.
Qeyd edək ki, çıxarışlı torpaq və ev sahibləri ümumi qaydada güvənli hüquqi statusa malikdirlər. Lakin bu proseslərin hamısı yalnız qanuni əsaslarla və kompensasiya şərtilə həyata keçirilə bilər.
Əgər belə bir vəziyyətlə qarşılaşırsınızsa, hüquqşünasla məsləhətləşmək və mütləq rəsmi sənədləri tələb etmək vacibdir.
