Alimlər yeni dinozavrın qalıqlarını aşkar ediblər. Tarixdən əvvəlki Şimali Amerikanın xaotik və sürətlə inkişaf edən fazasında heyrətamiz sağ qalma qabiliyyətinə görə bu dinozavra Roma dəyişiklik tanrısı Janusun adı verilib.

HİT.az "Daily Mail"ə istinadən xəbər verir ki, tədqiqatçıların fikrincə, bu canlının ən maraqlı xüsusiyyəti onun yeni və sıx bitki örtüyündən faydalanmaq üçün formalaşmış qeyri-adi güclü çənəsidir.

Təbaşir dövrünün ortalarında, təxminən 99 milyon il əvvəl, temperatur qlobal miqyasda o qədər yüksək idi ki, yağmur meşələri demək olar Yerin qütblərinə qədər çatırdı.

Dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi dinozavrları qida və ərazi uğrunda şiddətli rəqabətə sürükləyirdi. Məhz bu şəraitdə Şimali Amerikanın bu növü İani Smiti, Asiyadan gələn tüklü tiranozavrlar və erkən ördək quşları ilə mübarizə aparırdı.

Şimali Karolina Dövlət Universitetinin paleontoloqları Yutanın məşhur dinozavr qəbiristanlığı olan Sidar dağında İani Smitinin gənc nümunəsinin demək olar ki, tam skeletini aşkar ediblər.

Alimlər müəyyən ediblər ki, bitki yeyən İani Smitinin qeyri-adi güclü çənəsi nəhəng spatulat və ya “kürək kimi” dişlərlə dolu olub, hər bir dişdə 12-yə qədər “ikinci dərəcəli çıxıntı” var.

Paleontoloqlar inanırlar ki, İaninin orta təbaşir dövrünün Şimali Amerikasının sulu, hipertropik mühitini dolduran sərt bitki materialını kəsmək üçün dişlərinin hər bir əlavə çıxıntısına ehtiyacı var.

Komandanın "PLoS ONE" jurnalı üçün İani Smitilə bağlı rəydən keçirilmiş hesabatında qeyd etdiyi kimi, Təbaşir dövrünün ortalarında atmosfer karbon qazının artması təkcə isti iqlimlərə formalarına və dənizlərin yüksəlməsinə deyil, həm də yeni bitki və həyatın yaranmasına səbəb olub. 

Tədqiqatçılar bitki örtüyünün bu dəyişikliyinin İani qədər uyğunlaşa bilməyən bir çox digər bitki yeyən dinozavr növləri üçün normal qida mənbələrini aradan qaldırdığını deyirlər.

Şimali Karolina Dövlət Universitetinin tədqiqatçı professoru, paleontoloq Lindsay Zanno deyir: "Biz bu ekosistemdə belə bir şeyin mövcud olduğunu bilirdik, çünki müxtəlif yerlərdə sporadik dişlər tapılırdı, lakin heç kimin belə gözəl skeletlə rastlaşacağını gözləmirdik".

Şimali Karolina Təbiət Elmləri Muzeyində paleontologiya şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışan Zanno deyir: "Demək olar ki, tam kəllə sümüyünün olması hekayəni birləşdirmək üçün əvəzolunmazdır".

Yeni növün yaxşı qorunmuş skeletinin təfərrüatlı skanları və bəzi mürəkkəb statistik təhlillərlə işləyən Zanno və komandası təəccüblü nəticəyə gəldilər ki, İani Smiti Şimali Amerikada nadir hallarda görülən dinozavr nəsli ilə xüsusiyyətləri paylaşır.

Bu yaxınlarda paleontoloqlar Erkən Təbaşir dövründə mal-qara qədər yayılmış başqa bir Şimali Amerika dinozavrı Tenontosaurusun da bu qrupa aid olduğunu irəli sürüblər Zannonun fikrincə, "Əgər İani rabdodontomorf hesab edilərsə, bu, çoxlu yaxşı suallar doğuracaq".

Zanno və onun həmmüəllifləri hesab edirlər ki, İani Asiyadan gələn ördəkqabaqlı dinozavrlar ekosistemdə onları qabaqlamazdan əvvəl Şimali Amerika qitəsində öz növünün sonuncusunu təmsil edə bilər.

"İani bu keçid zamanı sağ idi, ona görə də bu dinozavr həqiqətən dəyişən planeti simvollaşdırır. Düşünürəm ki, bu məsələdə hamımız onu başa düşə bilərik", deyə Zanno öz universitetinin mətbuat şərhində bildirir. 

Samir