Alimlər kainatda qızıl və digər ağır elementlərin mənşəyini anlamaq məqsədilə uzun müddətdir apardıqları tədqiqatlarda mühüm irəliləyiş əldə ediblər. 

HİT.az xəbər verir ki, yeni bir araşdırma yüksək dərəcədə maqnitləşmiş neytron ulduzları olan maqnetarların nəhəng partlayışlarının bu ağır elementlərin yaranmasında rol oynaya biləcəyini irəli sürür.

Maqnetarlar son dərəcə güclü maqnit sahəsinə malik neytron ulduzlarıdır. Bu ulduzlar zaman-zaman “ulduz zəlzələləri” keçirərək böyük miqdarda enerji yayırlar. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu güclü partlayışlar qızıl və platin kimi ağır elementlərin yaranması üçün tələb olunan şəraiti təmin edə bilər.

Qızıl kimi elementlər necə yaranıb və necə yayılıb? NASA-nın saytında yer alan məlumata görə, Nyu-Yorkdakı Kolumbiya Universitetində doktorantura təhsili alan Anirud Patel bildirib: "Kainatda mürəkkəb maddənin mənşəyi baxımından bu, olduqca fundamental bir sualdır. Əslində hələ tam açılmamış əyləncəli bir tapmacadır".

Patel, NASA və ESA teleskoplarından toplanmış 20 illik arxiv məlumatlarından istifadə edərək bu ağır elementlərin təəccüblü bir mənbəyi ilə bağlı sübutlar ortaya çıxaran tədqiqata rəhbərlik edib: “Maqnetar” adlandırılan yüksək maqnitləşmiş neytron ulduzlarının partlayışları. Tədqiqat “The Astrophysical Journal Letters” jurnalında dərc olunub. Bu məlumatlarda ağır elementlərin yaranmasına işarə edən qamma şüası siqnalları qeydə alınıb. Bu nəticə maqnetar partlayışlarının ağır elementlərin yaranmasında rol oynaya biləcəyini dəstəkləyir.

Əvvəllər qızıl kimi ağır elementlərin yalnız neytron ulduzu toqquşmaları nəticəsində əmələ gəldiyi düşünülürdü. Lakin bu yeni tədqiqat göstərir ki, maqnetar partlayışları da bu prosesdə əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Alimlər hesab edirlər ki, maqnetar partlayışları qalaktikada dəmirdən daha ağır elementlərin təxminən 10 faizinə qədərinin yaranmasında məsuliyyət daşıya bilər.

NASA-nın 2027-ci ildə orbitə göndərilməsi planlaşdırılan “Kompton Spektrometri və Görüntüləyicisi” (COSI) adlı missiyası, maqnetar partlayışlarını daha ətraflı şəkildə tədqiq edərək bu nəticələri təsdiqləməyi hədəfləyir. Bu missiya, kainatda ağır elementlərin mənşəyi barədə daha geniş məlumat təqdim edə bilər.

Samir