Norveçin Şpitsbergen arxipelaqında nadir elmi ekspedisiya başa çatıb. Tədqiqatçılar burada ilk dəfə olaraq ağ ayılardan yağ toxuması nümunəsi götürərək ətraf mühitin çirklənməsinin bu Arktika yırtıcılarının sağlamlığına necə təsir etdiyini öyrəniblər.
HİT.az xəbər verir ki, bunu Fransa Press Agentliyi (AFP) bildirir.
Norveç Qütb İnstitutu tərəfindən təşkil edilən missiya çərçivəsində alimlər helikopterdən ayıları izləyiblər: komandanın bir üzvü eniş dayaq yerində duraraq yuxu mərmisi atıb. Ayı yuxuya gedib kimi helikopter eniş edib və komanda tez bir zamanda toxuma və qan nümunələri toplayıb, həmçinin peyk boyunbağları quraşdırıb. Bu cür məlumatlar ayıların həyat tərzini izləməyə imkan verir – sanki onları laboratoriyada müşahidə edirmiş kimi.
Yağ təhlili, sənayedə və məişət məhsullarında geniş istifadə olunan davamlı sintetik kimyəvi maddələr olan PFAŞ-ların yüksək miqdarını aşkar edib. Bu maddələr orqanizmdə toplanır və onilliklərlə ətraf mühitdə qalır. Buna baxmayaraq, çirkləndiricilərin uzun illər təsirinə rəğmən, Şpitsbergendəki ağ ayıların populyasiyası sabit qalır və heyvanların özlərində də əziyyət əlamətləri müşahidə edilmir. Müqayisə üçün, ayıların yaşayış şəraitinin daha sürətlə pisləşdiyi Kanadada, Qərbi Hudson Körfəzi ərazisində populyasiya cəmi beş il ərzində 27% azalıb.
Araşdırma göstərib ki, Şpitsbergendəki ayıların orqanizmində çirkləndiricilərin səviyyəsi buzların əriməsi ilə deyil, qidalanma ilə əlaqədardır. İki davranış tipi mövcuddur: yerli ayılar və dəniz köçəriləri, onlar müxtəlif ovlarla qidalanır – buna görə də çirkləndirici maddələrin tərkibində fərqlər yaranır.
Dəniz buzunun sahəsinin azalması səbəbindən ayıların qidalanması dəyişir: ənənəvi suiti balıqlarından əlavə, onlar indi şimal marallarına ov çəkir, quş yuvalarını dağıdır və hətta enerji dəyəri olmayan dəniz yosunlarını yeyirlər. Buna baxmayaraq, yeni şəraitə uyğunlaşma hələlik onlara sağlam qalmağa kömək edir.
Tədqiqatçılar bir sahə mövsümündə cəmi 53 ayı tutub, 17 peyk boyunbağı quraşdırıb və 10 dişi ayını balaları ilə müşahidə ediblər. Həmçinin, nəbz və bədən temperaturunu qeyd edən mini sensorlardan istifadə olunub ki, bu da GPS məlumatları ilə birlikdə heyvanların davranışına dair tam şəkil verir.
Şpitsbergen ağ ayıları proqramının rəhbəri Con Aars qeyd edib: "Biz ayıların dünyasının necə dəyişdiyini başa düşmək istəyirik – və bu çox sürətlə baş verir".
1976-cı ildən, ağ ayılar beynəlxalq qoruma altına alındıqdan sonra, arxipelaqda onların sayı bərpa olunub. Lakin Arktikanın sürətli istiləşməsi (dünya üzrə orta göstəricidən 4 dəfə sürətlə) ciddi təhlükə olaraq qalır.
Alimlərin işi bu heyvanların iqlim və antropogen dəyişikliklər qarşısında nə qədər həssas olduğunu və onların yaşayış mühitini qorumaq üçün daha nə edilə biləcəyini qiymətləndirməyə kömək edəcək.
Samir
