Bütün canlıların metabolizmasının yan məhsulu olan ROS-un təşviqi ilə yaranan işıq yayımı, ölüm və stress anlarında açıq şəkildə dəyişir. Alimlər bu təbii işıq parıltısının sağlamlıq sahəsində necə istifadə edilə biləcəyini araşdırırlar.
HUT.az xəbər verir ki, bütün canlı orqanizmlərin öldükdə qısa müddət ərzində sirli bir işıq parıltısı yaydığı müəyyən edilib. Kanadadakı Kalqari Universitetinin alimlərinin apardığı son araşdırma göstərir ki, bu parıltı canlılığın göstəricisi ola bilər. Araşdırma tibbi diaqnostika sahəsində yeni və güclü bir vasitə yaradılması üçün ümid doğurur.
Canlı orqanizmlər metabolizm sayəsində yaşayır – bu, onların həyatını qoruyan mürəkkəb biokimyəvi proseslər toplusudur. Lakin bu metabolizmin yan məhsulu kimi yüksək reaktivliyi olan oksigen molekulları – reaktiv oksigen növləri (ROS) yaranır. ROS-un həddindən artıq istehsalı oksidativ stress adlanan zərərli vəziyyətə səbəb ola bilər.
Kalqari Universitetinin tədqiqatçıları qeyd edir ki, bu oksidativ stress bədəndə kimyəvi reaksiyaları təşviq edərək elektron köçürülməsi ilə əlaqəli çox zəif işıq emissiyalarına səbəb olur. Bu işıq ultra zəif foton emissiyası (UPE) və ya biofoton emissiyası kimi tanınır.
Araşdırmada canlı siçanların bədənlərindən ölü siçanlarla müqayisədə daha intensiv UPE yayıldığı müəyyən edilib. Eyni zamanda bitkilərdə bu işıq parıltısının temperatur dəyişiklikləri, fiziki zədələr və kimyəvi müdaxilələr kimi stress amillərindən asılı olaraq dəyişdiyi müşahidə edilib.
Bu cür biofoton yayımının insan gözü ilə görünmədiyi, lakin 200–1000 nanometr spektral aralığında yerləşən aşağı intensivlikli işıq olduğu məlumdur. UPE bakteriyalardan bitkilərə, heyvanlardan insanlara qədər bütün canlı formalarında müşahidə oluna bilər.
Tədqiqatçılar ətraf mühit işığının təsirini aradan qaldırmaq üçün qaranlıq kameralar hazırladılar və həm bitki, həm də heyvan nümunələrini xüsusi kamera sistemləri ilə görüntülədilər. Canlı siçanların yaydığı güclü işıq emissiyası, ötenaziya edilmiş siçanlarda demək olar ki, tamamilə yox oldu. Bitkilərdə isə temperaturun artması, zədələr və kimyəvi müdaxilələr UPE intensivliyini artırıb.
Xüsusilə bitkilərdə zədələnən yerə tətbiq edilən lokal anestetik benzokain ən yüksək işıq emissiyasına səbəb oldu. Bu tapıntılar göstərir ki, UPE heyvanlarda canlılığın, bitkilərdə isə stress reaksiyasının həssas və effektiv göstəricisidir.
Araşdırmanın əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, UPE görüntüləmə texnologiyası canlılığın və stress reaksiyalarının invaziv olmayan, etiketsiz və real vaxt rejimində müşahidə edilməsini təmin edir. Alimlər hesab edirlər ki, bu metod gələcəkdə xəstəliklərin diaqnozunda, bioloji stress analizində və ətraf mühit təsirlərinin monitorinqində inqilab edə bilər.
Kalqari Universitetinin komandası bildirib: "UPE görüntüləmə canlılığı və stress reaksiyalarını birbaşa və etiketsiz şəkildə izləyə bilən güclü bir vasitə ola bilər".
Samir
