Yaponiyanın Ehime Universitetinin alimləri Almaniya və Niderlanddan olan həmkarları ilə birlikdə Ay süxurlarında halogenlərin, xüsusən də xlorun kiçik konsentrasiyalarını tədqiq etməklə Ayın uzaq və görünən tərəfləri arasındakı fərqlərin sirrini işıqlandıra biliblər. 

HİT.az xəbər verir ki, tədqiqat "Nature Communications" (NatCom) jurnalında dərc olunub.

Ay uzun müddətdir ki, Yerdən görünən tərəflə gizli uzaq tərəf arasında nəzərə çarpan kontrastla tədqiqatçıları heyran edir. 4,5 milyard il əvvəl Yerin Theia planeti ilə nəhəng toqquşmasından ümumi mənşəyinə baxmayaraq, Ayın iki yarısı fərqli şəkildə inkişaf edib - görünən hissəsi bazalt lavasının qaranlıq "dənizləri" ilə, uzaq tərəfi isə dənizsiz yüngül yüksəkliklərlə örtülüb.

Laboratoriyada yüksək təzyiq və temperaturda aparılan təcrübələr Ayın maqma qatında xlorun minerallar və ərimə arasında necə paylandığını göstərib. Görünən tərəfdən nümunələrin təhlili qeyri-adi dərəcədə yüksək xlor tərkibini aşkar etdi, uzaq tərəfdən nümunələr isə bu zənginləşməni göstərməyib.

Alimlər bunu metal xlorid buxarlarının olması ilə əlaqələndirirlər, ehtimal ki, onlar yalnız görünən tərəfə yayılıb. Belə buxarlar Ayın bu yarısında süxurların kimyəvi yenidən qurulmasına səbəb olan bazalt püskürmələrinin qazsızlaşdırılması və ehtimal ki, təsirlər nəticəsində əmələ gəlib.

Öz növbəsində, uzaq tərəf Ayın formalaşmasından dərhal sonra mövcud olan maqma okeanını əks etdirən daha "təmiz" bir kompozisiya saxlayıb. Modelləşdirmə göstərib ki, uzaq tərəfdə tapılan bəzi süxurlar mantiyanın dərin qatlarından gəlir və qədim maqma okeanının izlərini qoruyub saxlayır.

Müəlliflərin fikrincə, kəşf peykimizin formalaşması və inkişafının mürəkkəb tarixini başa düşmək üçün Ayın uzaq tərəfinin öyrənilməsinin vacibliyini vurğulayır.

Samir