Astronomlar sürətli rentgen şüası keçidləri (FXT) adlanan və bir neçə saniyə davam edib yox olan sirli kosmik siqnalların mənbəyini müəyyən etdiklərinə inanırlar.

HİT.az xəbər verir ki, "Futurism"in xəbərinə görə bu kəşf, ulduzların ölümü haqqında anlayışımıza qaranlıq bir ölçü əlavə edir.

Böyük bir ulduz supernova ilə partladıqda, demək olar ki, işıq sürəti ilə hərəkət edən və son dərəcə enerjili bir zərrəcik axını yayır. Bu axın, kainatdakı ən güclü partlayışlardan biri olan qamma şüası partlayışını yaradır.

Bu həftə "Nature" jurnalında dərc olunan iki yeni araşdırmada, kainatdakı ən ölümcül partlayışlardan bəzilərinin bu sirli siqnalların ən ehtimal olunan mənbəyi olduğu irəli sürülür.

Sürətli rentgen şüası keçidləri, dərin kosmosdan gələn qısamüddətli, yüksək enerjili rentgen şüası partlayışları kimi tanınır. İlk dəfə 2005-ci ildə NASA-nın Çandra Rentgen Şüası Rəsədxanası tərəfindən aşkar edilmiş və o vaxtdan bəri astronomları heyrətləndirir. Bu siqnallar bir neçə saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər davam edir və sonra yox olur, bu da onları öyrənməyi çətinləşdirir. FXT-lər adətən qalaktikaların mərkəzlərindən və ya digər görünən kosmik hadisələrdən uzaq bölgələrdə müşahidə olunur, bu da onların mənşəyini sirrə çevirir.

Yeni araşdırmalarda alimlər, NASA-nın Çandra Rəsədxanası və Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) XMM-Newton teleskopu tərəfindən toplanan məlumatları təhlil etdilər. Qrup iki xüsusi FXT hadisəsini araşdırdı: Biri 2014-cü ildə, digəri 2021-ci ildə aşkar edilmişdi.

Hər iki siqnal qalaktikaların kənarlarında və ya qalaktikalar arasında, ulduzformasiya bölgələrindən uzaqda tapıldı. Bu məkanlar siqnalların supernova nəticəsində baş verən qamma şüası partlayışları ilə əlaqəli ola biləcəyini göstərir, çünki bu partlayışlar adətən qalaktikaların xarici bölgələrində baş verir.

Araşdırmalarda tədqiq edilən iki FXT hadisəsi bu nəzəriyyəni dəstəkləyən əhəmiyyətli ipuçları təqdim edib:

2014 FXT Hadisəsi: Bu siqnal kiçik bir qalaktikanın kənarında aşkar edildi. Tədqiqatçılar siqnalın supernovadan çıxan bir reaktiv təzyiqin (jet) nəticəsi olduğunu və bu jetin qalaktikanın qaz buludları ilə qarşılıqlı təsirindən rentgen şüası partlayışı yaratdığını irəli sürür. Siqnalın yeri tipik qamma şüası partlayışından daha az enerjili olduğunu göstərir, bu da "uğursuz" (başarısız) bir partlayışa işarə edə bilər.

2021 FXT Hadisəsi: Bu siqnal qalaktikalar qrupunun daxilində, lakin heç bir xüsusi qalaktikaya bağlı olmadan aşkar edildi. Alimlər bu siqnalın supernovadan çıxan jetin qalaktikalar arası mühitdəki qazla toqquşması nəticəsində yarandığını düşünür. Bu toqquşma rentgen şüası şüalanmasına səbəb ola bilib.

Dərin kosmosdan gələn sürətli rentgen şüası keçidləri uzun müddət astronomlar üçün sirr idi, lakin yeni tədqiqatlar bu siqnalların supernova partlayışlarından yaranan qamma şüası partlayışları ilə bağlı ola biləcəyini göstərir. Bu vəhşi kosmik hadisələr kainatın ən dramatik anlarından bəzilərinə işıq tutur və ulduzların ölümü haqqında yeni məlumatlar təqdim edir. Gələcək müşahidələr bu sirli siqnalların sirlərini daha da aşkara çıxara bilər.

FXT-lərin mənşəyini başa düşmək astronomların supernovalar, qamma şüası partlayışları və kainatdakı digər yüksək enerjili hadisələr haqqında daha çox məlumat əldə etməsinə kömək edə bilər.

Bu siqnallar ulduzların necə öldüyünü və bu partlayışların qalaktikaların təkamülünə necə təsir etdiyini anlamaq üçün bir pəncərə açır. Bundan əlavə, FXT-lərin qalaktikalar arası məkanda aşkar edilməsi bu bölgələrdəki qaz və tozun xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün yeni yol təqdim edə bilər.

Samir