Alimlər ilk dəfə Böyük Partlayışdan əvvəl baş verənləri öyrənmək üçün bir yol tapdı

MARAQLI
20:20 / 22.08.2025
48

Beynəlxalq alimlər qrupu Kainatın ən erkən mərhələlərini öyrənmək üçün yeni yanaşma təklif edib. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, Böyük Partlayışdan əvvəl baş verənlərlə bağlı suallara cavab vermək üçün ədədi nisbilik metodlarından - ekstremal şəraitdə Eynşteyn tənliklərini təxminən həll etməyə imkan verən mürəkkəb kompüter simulyasiyalarından istifadə edilməlidir.

HİT.az xəbər verir ki, tədqiqat "Living Reviews in Relativity" (LRR) jurnalında dərc olunub.

"Siz "küçə işığının altında" həll yollarını axtara bilərsiniz, lakin ondan kənarda - qaranlıqda - tənliklər sadəcə olaraq klassik metodlara uyğun gəlmir. Ədədi nisbilik əvvəllər mümkün olmadığı yerə baxmağa imkan verir", deyə London Kral Kollecindən olan məqalənin həmmüəllifi Yevgeni Lim izah edib.

Tipik olaraq, kosmoloqlar problemi sadələşdirirlər ki, erkən Kainat homojen və izotropdur - bütün istiqamətlərdə eynidir. Bu yaxınlaşma tənliklərin öhdəsindən gəlməyə kömək edir, lakin Böyük Partlayış anındakı hadisələrin real mənzərəsini əks etdirmir. Kompüter simulyasiyaları bizə bu fərziyyələrdən imtina etməyə və daha mürəkkəb ssenariləri modelləşdirməyə imkan verir.

Alimlərin fikrincə, ədədi nisbilik metodu təkcə inflyasiyanın öyrənilməsinə – Kainatın başlanğıcında super sürətli genişlənmə dövrünə deyil, həm də hipotetik kosmik tellərin modelləşdirilməsinə, müxtəlif “kainatların” multikainat daxilində toqquşmasına və hətta “bizim dünya təcrübələrimizin” sırasını əhatə edən dövri kosmoloji modellərə tətbiq oluna bilər.

Əvvəllər ədədi nisbilik, qara dəliklərin birləşməsindən yaranan qravitasiya dalğası siqnallarını proqnozlaşdırmaq üçün uğurla istifadə olunurdu – bu, LIGO təcrübəsini hazırlamağa kömək edib. İndi tədqiqatçılar ümid edirlər ki, eyni yanaşma Kainatın Böyük Partlayışdan əvvəl mövcud olub-olmadığını anlamaq üçün yol açacaq.

Samir

0