Yaponiyanın Naqoya Universiteti və İtaliyanın Milli Astrofizika İnstitutunun fizikləri ilk dəfə olaraq, Yupiterin formalaşmasının xondrulların - hazırda meteoritlərdə tapılan ərimə maddəsindən ibarət kiçik sferaların yaranmasına səbəb olduğunu sübut ediblər.
HİT.az xəbər verir ki, araşdırma "Scientific Reports" jurnalında dərc olunub.
Xondrullar - 4,5 milyard ildən çox əvvəl yaranmış, diametri 0,1-dən 2 millimetrə qədər olan kiçik dəyirmi damlacıqlardır. Onlar asteroid və kometaların içində "möhürlənmiş" vəziyyətdədir və Yerə yalnız meteoritlərin tərkibində gəlirlər. Alimlər onları onilliklərlə öyrənsələr də, onların yaranmasının dəqiq mexanizmi sirr olaraq qalırdı.
"Planetezimallar bir-biri ilə böyük sürətlə toqquşduqda, onların süxurlarındakı su dərhal buxa çevrilirdi. Bux mini-partlayış zamanı olduğu kimi genişlənir və ərimə qaya süxurlarını mikroskopik damcılara ayırırdı. Məhz onlar bu gün tapdığımız xondrullara çevrildi", deyə Naqoya Universitetindən professor Şiniçi Sirono izah edib.
Hipotezi yoxlamaq üçün tədqiqatçılar Yupiterin böyüməsini modelləşdirdilər və onun cazibə qüvvəsinin su ilə zəngin göy cisimlərinin toqquşmasını necə təhrik etdiyini izləyiblər. Məlum olub ki, bu proses meteoritlərdə müşahidə olunan xondrulların xüsusiyyətlərini mükəmməl şəkildə təkrarlayır. Üstəlik, nəticələr göstərir ki, onların formalaşmasının zirvəsi, Yupiterin nəhəng ölçülərinə çatdığı, Günəş sisteminin doğumundan təxminən 1,8 milyon il sonra baş verib.
Xondrulları planetlərin formalaşması mərhələlərini qeyd edən bir növ "zaman nişanları" kimi qəbul etmək olar. Alimlər qeyd edir ki, tapılan xondrullar arasında yaş baxımından böyük müxtəliflik göstərir ki, oxşar proses nəinki Yupiterin doğulması zamanı, həm də digər nəhənglər, məsələn, Saturnun formalaşması zamanı baş verib.
Alimlərin sözlərinə görə, onların işi planetlərin doğulma tarixini müəyyən etmək üçün yeni bir üsul təqdim edir və Günəş sisteminin necə inkişaf etdiyini başa düşməyə kömək edir. Ehtimal ki, eyni proseslər digər ulduzların ətrafında da baş verir, bu da ekzoplanet sistemlərinin formalaşma tarixinə pəncərə açır.
Samir
