Stokholm Universitetinin astronomları Ceyms Uebb Kosmik Teleskopundan istifadə edərək qeyri-adi kimyəvi tərkibə malik protoplanetar diski kəşf ediblər. Yerə bənzər planetlərin əmələ gələ biləcəyi daxili bölgələrdə adi su buxarının bolluğu əvəzinə, spektr güclü karbon qazı xətlərini göstərdi.
HİT.az xəbər verir ki, araşdırma "Astronomy and Astrophysics" (A&A) jurnalında dərc olunub.
"Bizə yaxın olan, su buxarının üstünlük təşkil etdiyi əksər disklərdən fərqli olaraq, bu obyektin karbon qazı ilə zəngin olduğu ortaya çıxdı. Orada o qədər az su var ki, demək olar ki, görünməzdir" deyə araşdırmanın rəhbəri, Stokholm Universitetinin Astronomiya Departamentinin doktorantı Cenni Frediani izah edib.
Alimlərin fikrincə, CO₂-in belə yüksək konsentrasiyası protoplanetar disklərin təkamülünün standart modellərinə uyğun gəlmir. Ehtimal edilən izahat güclü ultrabənövşəyi radiasiyanın həm ulduzun özündən, həm də obyektin yerləşdiyi ulduz əmələ gətirən NGC 6357 bölgəsindəki qonşu kütləli ulduzların təsiri ola bilər.
Bundan əlavə, spektrdə ilk dəfə olaraq karbon-13 və ya oksigen-17 və oksigen-18 ilə zənginləşdirilmiş karbon qazının nadir izotopik növləri aşkar edilib. Bu tapıntılar Günəş sistemindəki meteoritlərdə və kometlərdə qeyri-adi izotopik “imzaların” mənşəyini anlamağa kömək edə bilər.
"Bizim kəşfimiz ekstremal radiasiya mühitlərinin planetlərin quruluş bloklarını necə dəyişə biləcəyini göstərir. Əksər ulduzlar və yəqin ki, planetlər belə şəraitdə əmələ gəldiyi üçün atmosferlərin müxtəlifliyini və dünyaların yaşayış imkanlarını öyrənərkən bunu nəzərə almağımız vacibdir", deyə Maks Plank Astronomiya İnstitutundan Maria-Klaudia Ramirez-Tannus bildirib.
İsveç alimlərinin inkişaf etdirməyə kömək etdiyi Ceyms Uebb Kosmik Teleskopunda olan MIRI aləti bizə infraqırmızı şüada tozla gizlədilmiş protoplanetar diskləri görünməmiş dəqiqliklə müşahidə etməyə imkan verir. “Səs-küylü” ulduz əmələ gətirən bölgələri daha sakit ərazilərlə müqayisə edərək, astronomlar planetlərin əmələ gəlməsinin kimyəvi tərkibini və gələcəyini hansı şəraitin müəyyən etdiyini öyrənməyə ümid edirlər.
Samir
