Alimlər Yerdə təxminən 4 milyard il əvvəl həyatın necə yarandığını izah etmədə "itkin halqa" ola biləcək bir kimyəvi reaksiya kəşf ediblər.
HİT.az xəbər verir ki, bu barədə "The Independent" yazıb.
Bütün canlı orqanizmlər genetik məlumatın oxunmasından, daha sadə amin turşularından zülalların qurulmasına kömək etməyə qədər kritik vacib funksiyalar yerinə yetirən əsas bir molekul olan ribonuklein turşusunu (RNT) ehtiva edir.
Lakin, RNT-nin amin turşuları ilə birləşməsi prosesi - RNT-nin aminoasilləşdirilməsi - indiyə qədər erkən Yer qabığının şəraitinə uyğun bir mühitdə eksperimental olaraq qeydə alınmamışdı. London Universitet Kollecindən alimlərin araşdırmasında isə, amin turşularının RNT ilə neytral pH-li suda - həyatın formalaşdığı dövrdə Yerin mövcudluq şəraitini xatırladan bir mühitdə birləşdirilməsinə imkan verən bir təcrübə təsvir edilib.
Amin turşularını, həyat formalaşarkən Yerdə də mövcud olan kükürd ehtiva edən tioefir kimyəvi qrupuna (thioether) birləşdirən alimlər, molekulların RNT ilə spontan və seçici şəkildə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu müşahidə ediblər. RNT-nin təbii quruluşu hətta amin turşularını zəncirin sonuna - daha sonra zülal sintezi üçün olmalı olduqları yerə yönləndirib.
"RNT molekulları məlumatı bir-birinə son dərəcə səmərəli və proqnozlaşdırıla bilən şəkildə ötürür, lakin RNT özü zülal sintezi zamanı idarə etməli olduğu amin turşuları ilə qarşılıqlı təsir göstərmir. Beləliklə, bu iki molekulun ilk dəfə necə və niyə birləşdiyi sualı onilliklər boyu açıq və həll olunmamış qalıb", deyə tədqiqatın aparıcı müəlliflərindən biri Metyu Pauer izah edib.
Tədqiqatçılar deyiblər ki, onların işi Yerdə həyatın mənşəyinə dair iki fərqli nəzəriyyəni - hər hansı bir birləşmənin həyata səbəb olan prosesləri ilk növbədə hansının başlatdığını izah edən "RNT aləmi" və "tioefirlər aləmini" birləşdirməyə kömək edib.
"Biz maraqlı bir şey aşkar etdik: bu iki anlayışı birləşdirsəniz, onlar öz hissələrinin cəmindən daha böyük olurlar. Hər iki yanaşma - həm RNT aləmi, həm də tioefirlər aləmi - düzgün və bir-birini tamamlaya bilər, hüceyrə qurmaq üçün lazım olan müxtəlif tərkib hissələrini təmin edə bilər", deyə Pauer izah edib.
Əvvəlki bu reaksiyanı təkrar etmə cəhdləri uğursuz olub: bəzən amin turşuları RNT əvəzinə bir-biri ilə reaksiyaya girir, bəzən də proses su mühitindəki qeyri-sabit şərait səbəbiylə pozulur. Gələcəkdə alimlər bu əsas reaksiya əsasında öz-özünə çoxalma qabiliyyətinə malik strukturlar yaratmağa çalışmağı planlaşdırırlar.
"Təsəvvür edin ki, kimyaçılar karbon, azot, hidrogen, oksigen və kükürd atomları kimi sadə kiçik molekulları götürüb bu "LEGO hissələrindən" öz-özünə təkrar edə bilən molekullar quda bilərlər. Bu, həyatın mənşəyi məsələsini həll etməkdə böyük bir addım olardı", deyə tədqiqatın aparıcı müəllifi Ciyoti Sinq qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, bu tədqiqat bizi bu məqsədə yaxınlaşdıraraq, iki primitiv "kimyəvi LEGO elementi"nin (aktivləşdirilmiş amin turşuları və RNT) həyat üçün zəruri olan qısa amin turşu zəncirləri olan peptidləri necə yarada biləcəyini nümayiş etdirir.
Alimlər komandası hesab edir ki, belə bir reaksiya erkən su hövzələrində tamamilə baş verə bilərdi. Ekspertlərin fikrincə, bu irəliləyiş günün birində həyatın yaranmasının öyrənilməsində tamamilə yeni bir fəsil ola bilər.
"Planetimizdə həyatın mənşəyinə dair nəhəng bir tapmacanı yığmaq üçün hələ çoxlu parçalar qalır, amma elm artıq mükəmməl uyğun gələn çox vacib bir hissə tapıb", deyə Bask Universitetindən biofizik və filosof Kepa Ruiz Mirazo bildirib.
Samir
