Ostindəki Texas Universitetinin alimləri dərin zəlzələlərin termal qaçaqlarla gücləndirilə biləcəyini kəşf etdilər - bu, süxurlar arasında sürtünmənin istilik yaratdığı bir prosesdir. 

HİT.az xəbər verir ki, tədqiqat "Nature Communications" (NatCom) jurnalında dərc olunub.

Tədqiqata 2024-cü ilin iyulunda Çilinin şimalındakı Kalama şəhəri yaxınlığında baş vermiş 7,4 bal gücündə zəlzələ səbəb olub. Mənbə təxminən 125 kilometr dərinlikdə - aralıq dərinlik zonasında yerləşib. Belə dərinliklərdə zəlzələlər adətən səthdə zəif hiss olunur, lakin bu halda təkanlar gözlənilmədən güclü olub.

Əvvəllər belə hesab olunurdu ki, belə zəlzələlər susuzlaşma deyilən proses nəticəsində baş verir: okeanın dibindəki minerallar su itirdikdə, süxurlar zəifləyir və kövrək olur. Lakin bu mexanizm yalnız 650°C-ə qədər olan temperaturda işləyir. Seysmik məlumatların təhlili göstərib ki, Kalama zəlzələsi susuzlaşdırmanın artıq mümkün olmadığı daha isti zonaya yayılıb.

Alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, zəlzələnin sonrakı inkişafı sözdə termal qaçaqlıqla bağlı olub. Bu prosesdə süxurların ilkin yerdəyişməsi güclü sürtünməyə səbəb olur. Bu sürtünmə istilik yaradır və qarşıdakı süxuru daha da zəiflədir. Nəticədə tektonik qırılma sürətlənir və daha geniş ərazini əhatə edir, təkanların maqnitudası artır.

"Biz ilk dəfə olaraq, zəlzələnin termal qaçaqlıq səbəbindən soyuqdan isti zonaya keçidini müşahidə etdik. Bu, mexanizmin dehidrasiya nəticəsində yaranan kövrəklikdən termal yolla qırılma gücləndirilməsinə doğru dəyişdiyini göstərir", deyə aparıcı müəllif Ze Jia izah edib.

Müəlliflərin fikrincə, kəşf dərin zəlzələlərin təbiətini anlamaq və seysmik riskləri proqnozlaşdırmaq üçün istifadə olunan modelləri təkmilləşdirmək üçün vacibdir.

Samir