Bəşəriyyət çoxdan Marsa ayaq basmağı xəyal edir. Lakin bu hədəfə doğru atılacaq ilk addımları, bəlkə də, insan yox, insan istehsalı olan maşınlar atacaq. NASA-nın üzərində işlədiyi yeni ssenarilər göstərir ki, Qırmızı Planetə ediləcək ilk səyahətlərdə süni intellektlə təchiz edilmiş robotlar vəzifə ala bilər.

HİT.az xəbər verir ki, inkişaf etmiş süni intellekt sistemlərinə malik maşınların Mars şəraitinə fiziki cəhətdən daha davamlı olması və ehtiyac duymadan işləyə bilməsi onları bu çətin vəzifələr üçün ideal namizədə çevirir. Nə oksigen, nə su, nə də yemək tələb etməyən bu robotik tədqiqatçılar həm kosmik gəmini idarə edə bilər, həm də insanlara ev sahibliyi edəcək ilk infrastrukturu qura bilər.

NASA-nın "Avtonom Sistemlər və Əməliyyatlar" proqramında inkişaf etdirilən texnologiyalar artıq sübut edib ki, robotlar təkcə uzaqdan gələn əmrlərlə deyil, həm də müstəqil şəkildə qərar verərək hərəkət edə bilər. Bu sistemlər rabitə gecikmələrindən təsirlənmədən işləyə bilir və ekipaja birbaşa dəstək təqdim edə bilir.

Kosmik missiyaların ən çətin tərəflərindən biri də astronotların həm fiziki, həm də psixoloji sərhədlərini sınan uzun sürən səyahətlərdir. Radiasiyaya məruz qalma, resurs çatışmazlığı, təcili tibbi müdaxilə imkanının olmaması kimi risklər insanlı missiyaları olduqca mürəkkəb hala gətirir. Halbuki süni intellektlə təchiz edilmiş maşınlar bu təhlükələrdən təsirlənmədən öz missiyalarını davam etdirə bilər.

Marsa getməsi planlaşdırılan bu yeni nəsil robotlar bu günə qədər göndərilən uzaqdan idarə olunan kəşfiyyat vasitələrindən daha qabiliyyətli olacaq. Rabitədəki gecikməyə baxmayaraq, real vaxt rejimində qərarlar verə biləcək və insanlar üçün təhlükəli ola biləcək mühitlərdə müstəqil hərəkət edə biləcək qabiliyyətə malik olacaqlar.

Bu robotlar insanlar yola düşməzdən əvvəl Mars səthində sığınacaqlar qura, enerji istehsalı sistemləri yara, hətta yeraltı su mənbələrini araşdıraraq gələcək missiyalar üçün məlumat toplaya bilər. Bir sözlə, insanlar üçün əlverişli mühit yaratmağın əsas addımlarını ata bilərlər.

Bu yanaşma təkcə texnoloji deyil, həm də fəlsəfi bir müzakirəni də özü ilə gətirir: Əgər Marsa ilk çatanlar robotlar olarsa, bu, bəşəriyyətin kosmik kəşfiyyat xəyali ilə necə uyğunlaşacaq?

Kosmik tədqiqatlarda pioner işləri ilə tanınan SETI İnstitutu və Mars İnstitutunun planetoloq alimi Paskal Liyə görə, bu vəziyyət insanın kəşfiyyat prosesindən kənarda qalacağı anlamına gəlmir. İyul 2025-də təşkil olunan "Space Robotic Workshop" tədbirində çıxış edən Li bildirib ki, Marsın kolonizasiyası bir neçə il deyil, bir neçə əsr davam edə bilər və maşınlar bu uzun prosesin pionerləri və qoruyucuları olacaq.

NASA-nın mövcud işləri də göstərir ki, bu ssenariyə hazırlanılır. Humanoid robot prototipi Valkyrie bu vizyon istiqamətində inkişaf etdirilir. Beynəlxalq Kosmik Stansiyada vəzifə yerinə yetirən süni intellektlə təchiz edilmiş Astrobee adlı köməkçi sistemlər isə robotların insanlarla birlikdə işləyə biləcəyini sübut edən nümunələrdən biridir.

Marsa insan göndərmək hədəfi hələ də masadadır. Lakin görünür, bu hədəfə çatmaq üçün atılacaq ilk addımlar bizdən əvvəl yola düşəcək maşınlar tərəfindən hazırlanacaq. Marsa ayaq basacaq insanlar üçün yaşana biləcək şərait yaratmaq bu robotik tədqiqatçıların ən mühüm vəzifəsi ola bilər.

Samir