Ayda Cənub Qütbü-Aitken kraterinin (SPA) formasının yeni təhlili göstərdi ki, o, əvvəllər düşünüldüyü kimi cənubdan deyil, şimaldan asteroidin vurması nəticəsində əmələ gəlmiş ola bilər. Bu barədə Arizona Universitetinin bir qrupunun araşdırmasında bildirilir. 

HİT.az xəbər verir ki, nəticələr "Nature" jurnalında dərc olunub.

SPA krateri Ayın uzaq tərəfində yerləşir və Günəş sistemindəki ən qədim və ən böyük zərbə hövzəsi hesab olunur. Onun yaşı təxminən 4,3 milyard il olaraq qiymətləndirilir. Əvvəllər kraterin cənubdan bucaq altında vuran asteroiddən əmələ gəldiyinə inanılırdı ki, bu da hövzə daxilində süxurların asimmetrik paylanmasını izah edəcək.

Yeni araşdırmada elm adamları topoqrafik məlumatları, cazibə ölçmələrini və Ay qabığının qalınlığının modellərini nəzərdən keçiriblər. Məlum olub ki, krater cənuba doğru daralaraq konusvari, gözyaşardıcı formaya malikdir. Bu həndəsə asteroidin şimaldan cənuba doğru hərəkət etdiyini və Ayın səthini otladığını göstərir.

Bu fərziyyəni yoxlamaq üçün alimlər SPA kraterinin formasını mənşəyi daha ətraflı öyrənilmiş Mars Hellas və Utopiya kraterləri də daxil olmaqla digər məlum təsir strukturları ilə müqayisə ediblər. Aralarındakı oxşarlıqlar şimala təsir istiqaməti hipotezini gücləndirib.

Təsdiq edilərsə, bu tapıntılar qayaların Ayın daxili hissəsində necə paylandığını və Ayın maqma okeanından formalaşmasından sonra necə soyuduğunu daha yaxşı anlamağa kömək edəcək. Bu, həm də o deməkdir ki, SPA hövzəsinin kənarları boyunca yerləşən süxurlarda əvvəllər təhlil üçün əlçatmaz olan dərin Ay təbəqələrindən fraqmentlər ola bilər.

SPA bölgəsinə ekipaj endirməyi planlaşdıran NASA-nın qarşıdan gələn Artemis III missiyası Ay qabığının quruluşu və bu bölgələrdə su buzunun varlığı haqqında yeni məlumatlar verə bilər. Bununla belə, Böyük Britaniyanın Açıq Universitetindən Mahesh Anandın sözlərinə görə, qəti nəticələr yalnız təsir yerindən nümunələr Yerə qaytarıldıqdan sonra çıxarıla bilər.

Samir