Kanadanın Britaniya Kolumbiyası Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, arı pətəklərində baş verən “üsyanların” əsas səbəbi virus infeksiyalarıdır. Bu infeksiyalar ana arıların yumurtalıqlarının kiçilməsinə və işçi arıları itaətdə saxlayan metiloleat feromonunun azalmasına gətirib çıxarır. Feromonun səviyyəsi düşdükdə koloniya “hakimiyyətin zəiflədiyini” hiss edir və yeni ana arı yetişdirməyə başlayır. 

HİT.az xəbər verir ki, tədqiqatın nəticələri “Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS) jurnalında dərc olunub.

Pətəkdə baş verən bu hadisə orta əsr saray intriqalarını xatırladır: zəifləyən “kraliça” təbəələrinin etimadını itirir və işçi arılar yeni hökmdar yetişdirərək çevriliş edirlər. Bu proses koloniyanın təbii sağ qalma mexanizmidir. Lakin arıçılar üçün bu, çox vaxt məhsuldarlığın azalması, arı populyasiyasının zəifləməsi və bal məhsulunun azalması ilə nəticələnir.

Tədqiqatın rəhbəri professor Leonard Foster bildirib: “Sağlam ana arı gündə 850-dən 3 200-ə qədər yumurta qoya bilir — bu, onun öz çəkisindən çoxdur. Lakin virusla yoluxmuş arılar daha az yumurta qoyur və daha az metiloleat istehsal edir. Feromon səviyyəsinin azalması, görünür, işçi arılara kraliçanın artıq vəzifəsini yerinə yetirə bilmədiyi barədə siqnal verir".

Arılar dünyadakı kənd təsərrüfatı bitkilərinin təxminən üçdə birini tozlandırır. Buna görə də arı ailələrinin sabitliyi qlobal ərzaq təhlükəsizliyinə və ekosistemlərə birbaşa təsir göstərir. Bununla belə, arıçılar son illərdə ana arıların vaxtından əvvəl dəyişdirilməsi hallarının artdığını, “zəif arıların” isə qış dövründə pətəklərin məhvinin əsas səbəblərindən biri olduğunu bildirirlər.

Tədqiqat göstərib ki, virus infeksiyaları pətəklərdəki kimyəvi siqnalların incə balansını pozur və bu, koloniyanın sabitliyinə təsir edir. Bununla yanaşı, alimlər praktiki həll də təklif ediblər: onlar pətəklərə metiloleat tərkibli sintetik feromon qarışıqları əlavə ediblər. Nəticədə bu pətəklərdə yeni ana arı yetişdirilməsi halları nəzarət qruplarına nisbətən xeyli az olub.

Professor Foster əlavə edib: “Bu, arıçılıq üçün əsl irəliləyiş ola bilər. Pətəkdə baş verən ‘inqilab’ prosesi həm enerji, həm də vaxt baxımından çox tələbkardır və koloniyanın fəaliyyətini pozur. Lakin metiloleat əlavə etmək iş ritmini qorumağa, xüsusilə tozlanma və bal yığımı dövrlərində sabitliyi təmin etməyə kömək edə bilər".

Samir