Biotəhlükəsizlik və kənd təsərrüfatı məsələləri olduqca ciddi olsa da, 2016-cı ildə Avstraliya Senatında bal arısı yetişdirilməsi ilə bağlı keçirilən bir müzakirə dünyanın ən təəccüblü və ürəkəlpəldətici bioloji həqiqətlərindən birini nümayiş etdirib: Erkək arılar cütləşmə zamanı hərfi mənada partlayaraq ölürlər.
HİT.az xəbər verir ki, müzakirə arı spermasının Avstraliyaya idxalının biotəhlükəsizlik risklərinə yönəlmiş bir sorğunun hissəsi olub. Liberal Senator Bill Heffernanın Kənd Təsərrüfatı və Su Resursları Nazirliyinin nümayəndəsinə verdiyi, "Spermanı əldə etmək üçün arını öldürmək lazımdırmı? Spermanı arıdan necə çıxarırsınız?" sualı bu şok edici həqiqəti aşkar edib.
Nazirliyin nümayəndəsi Tim Çapman "Senator, bu bizə ən tez-tez verilən sualdır" deyib və davam edib: "Əsasən, siz arını sıxırsınız, arı cinsiyyət orqanı xaricə çıxır və sonra sperma ucdan toplanır". Senatorun "Bitirdikdə arı hələ də yaşayırmı?" sualına isə Çapman, "Xeyr, amma arılar təbii yollarla cütləşərkən də ölürlər. Hətta partlayırlar" cavabını verib.
Erkək arıların həyatdakı tək məqsədi kraliça arı ilə cütləşməkdir. Onların iynələri yoxdur, çiçək tozu yığa bilməzlər və həyatlarını dişi işçi arıların köməyinə borcludurlar. Lakin bu tək məqsədə çatmaq ölümcül bir qarşılıq tələb edir.
Kraliça arı yeddi günlük olanda cinsi yetkinliyə çatır, "evlilik uçuşu" adlanan ilk cütləşmə uçuşuna çıxır və havada dözülməz feromonlar yayır. Bu, kraliçanı təqib edən onlarla erkək arını cəlb edir. Arılarda sperma ötürülməsi, həşəratlar arasındakı digər ritual çoxluğunda olduğu kimi, erkək üçün qeyri-adi dərəcədə şiddətli və son dərəcə dağıdıcıdır.
Kraliçanın belinə yapışan erkək arının endofallusu birdən kraliçanın içərisinə girir və bu hadisə insan qulağının eşidə biləcəyi qədər yüksək bir partlama səsi çıxarır.
Florida Universitetində həşəratşünaslıq professoru Ceymi Ellis prosesi belə izah edir: Endofallus normalda erkək arının qarın boşluğunda içəri çevrilmiş halda saxlanılır. Cütləşmə zamanı endofallusu xaricə atmaq üçün erkəyin bədənindəki hemolimf mayesinin (həşərat qanı) böyük bir hissəsi tələb olunur. Endofallus xaricə atılanda erkək arı iflic olur və kraliçayla cütləşmənin nəticəsi olaraq ölür. Endofallusun bir hissəsi kraliçanın içərisində qalır, bu da digər erkək arıların mayalanma şansını artırmaq üçün bir növ "tıxac" vəzifəsi görür.
Erkək arılar üçün partlayaraq ölmə, təəssüf ki, yalnız çoxalma hadisələri ilə məhdudlaşmır. 2022-ci ildə Britaniya Kolumbiyası Universitetindən tədqiqatlar, intensiv isti hava dalğalarının belə erkək arıların "partlayıcı şəkildə boşalaraq ölməsinə" səbəb olduğunu göstərib.
Tədqiqatçılar istinin erkək arıları qəfləti hərəkətə məcbur etdiyini və qarınlarındakı nəhəng endofallusun xaricə atılmasına və ölümcül xəsarətlərə səbəb olduğunu göstərdi. "Erkək arılar şokdan öləndə özlüyündə boşalırlar. Xaricə çıxan və öz qarınları böyüklüyündə, ətraflı bir endofallusları var. Bu olduqca ekstremal bir vəziyyətdir", deyə arı sağlamlığı mütəxəssisi Dr. Alison MakAfee bildirərək, bu bioloji quruluşun temperatur dəyişikliklərinə nə qədər həssas olduğunu vurğulayıb.
Samir
