Təəssüf ki, bizdə vaxtı gələcəyə daşımaq texnologiyası yoxdur, amma əgər sadəcə Yer səthinin fırlanma sürəti ilə uçsaq, nəzəri olaraq “zamanı dondura” bilərdik.
Hit.az xəbər verir ki, bunun üçün nə lazım olduğunu və müasir təyyarələrin buna qadir olub-olmadığını BGR portalı izah edib.
Yer səthinin ekvator uzunluğu 40 000 kilometrdir və planet hər 24 saatda bir dövr edir. Bu o deməkdir ki, Yer saatda təxminən 1666 kilometr sürətlə fırlanır. Bu, səs sürətindən daha sürətlidir – səs sürəti təxminən 1224 km/saatdır.
Orta ticarət təyyarəsinin kruiz sürəti saatda 880–960 kilometrdir. Yerin fırlanmasını qabaqlamaq üçün səsdən sürətli təyyarə lazımdır və belə təyyarələr çox azdır.
Yerin fırlanmasını qabaqlaya bilən təyyarələr
Bu sürətə çatan ilk təyyarə 1956-cı ildə tikilmiş britaniyalı Fairey Delta 2 idi, maksimal sürəti 1800 km/saat təşkil edirdi. Lakin yalnız iki belə təyyarə tikilmiş və geniş yayılmamışdı.
Tarixdəki ən sürətli təyyarə isə Soyuq Müharibə dövründə tikilmiş Lockheed SR-71 Blackbird idi. 3200 km/saat sürətlə uçan reaktiv təyyarə ətrafındakı havanı 1000°F-dən (470°C) çox qızdırırdı, buna görə SR-71 titan materialından hazırlanmışdı. 1976-cı ildə bir uçuş zamanı SR-71 3193,167 km/saat sürətə çatmışdı – bu, insan idarəsində olan təyyarə üçün hələ də rekorddur.
Səsdən sürətli təyyarələr əsasən hərbi məqsədlər üçün nəzərdə tutulsa da, bir istisna var: “Concorde”. Bu, dünyanın ilk səsdən sürətli ticarət sərnişin təyyarəsi idi. Onun uçuş sürəti 2195 km/saat təşkil edirdi – səs sürətindən təxminən iki dəfə sürətli və Yer fırlanma sürətindən 480 km/saat daha sürətli idi.
“Concorde” o qədər sürətli idi ki, sərnişinləri üçün zamanın axarını faktiki olaraq dəyişdirə bilərdi. Bunun ən məşhur nümunəsi 1973-cü il iyunun 30-da baş verib: ilk “Concorde 001” tam günəş tutulmasının trayektoriyasını izləyib. Təyyarədə xüsusi alim qrupu olub və onlar Ayın kölgəsini Şimali Afrikada bir saatdan artıq izləyiblər. Yer üzündə isə tutulmanı yalnız yeddi dəqiqə görmək mümkün idi.
Əsas problem odur ki, heç bir təyyarə yanacaq doldurmadan qlobal səyahət edə bilməz. Həmçinin, təyyarənin quru üzərində sürətini məhdudlaşdıran qanunlar mövcuddur. Səsdən sürətli təyyarələrin yaratdığı səs şokları minlərlə mil məsafədə eşidilə bilər və həm insanlara, həm də təbiətə ciddi narahatlıq yaradır.
“Concorde” həqiqətən Yer ətrafında sürət rekordunu qırmışdı, lakin onun sürəti planetin fırlanma sürətini qabaqlamaq üçün kifayət etməmişdi. 1995-ci ildə “Concorde” Nyu-Yorkdan başlayaraq şərq istiqamətində qlobal uçuş etmişdi. Yuxarıda qeyd olunan məhdudiyyətlər səbəbindən uçuş ümumilikdə 31 saat 27 dəqiqə çəkmişdi. Bu, indiyə qədər Yer fırlanma sürətini qabaqlamağa yaxınlaşan ən yüksək nəticədir.
Samir
