Tənha Corc nadir tısbağa yarımnövünün son nümayəndəsi olub və Sakit okeanda yerləşən ucqar adada yaşayıb. O öldükdən sonra yarımnöv də onunla birlikdə tarixə qovuşub, lakin irsi bu günə qədər yaşayır.
Hit.az xəbər verir ki, bu barədə “IFLScience” yazır.
Bu unikal heyvan Pinto adasından idi. Hesab olunur ki, onun əcdadları təxminən 300 min il əvvəl qonşu Espanyoladan bu adaya gəliblər.
“Növlərin əksəriyyəti bu yarımnövün XX əsrin əvvəllərində məhv olduğunu düşünürdü. Əsas səbəb XIX əsrdə bölgəyə gələn balina ovçuları və suit ovçuları idi. Onlar yavaş hərəkət edən, asan ovlanan bu sürünənləri xüsusi olaraq hədəfə alırdılar”, deyə nəşr qeyd edir.
Onilliklər ərzində Pinto adası nisbətən məskunlaşmamış qalsa da, vəziyyət 1959-cu ildə dəyişib. Həmin il balıqçılar adaya üç keçi buraxıblar. Nəzarətsiz qalan bu heyvanların sayı sürətlə artaraq 1970-ci ilə qədər təxminən 40 minə çatıb.
1971-ci ildə macar alim Jozef Vaqvolqi zirehli canlılar, xüsusilə ilbizlər üzərində araşdırma aparmaq üçün adaya gedib. Lakin gözlənilmədən heyrətamiz bir tapıntı ilə qarşılaşıb: adada tək-tənha dolaşan nəhəng tısbağa. Bütün proqnozlara baxmayaraq, Tənha Corc sağ qalmışdı.
“Onların çox xüsusi bir kəşfə rast gəldiklərini anlayan park mühafizəçiləri 1972-ci ilin yazında onu Santa-Krus adasındakı Çarlz Darvin tədqiqat stansiyasına aparıblar. Onlar Pinto tısbağasının dişisini tapmağa ümid edirdilər – ya adada, ya da hansısa zooparkda. Lakin bu cəhdlər nəticəsiz qaldı”, deyə “IFLScience” əlavə edir.
Onun niyə məhz bu adla çağırıldığı dəqiq bilinmir. Bəziləri adın Müqəddəs Corcun şərəfinə verildiyini düşünür, digərləri isə bunun “Tənha Corc” ləqəbi ilə tanınan amerikalı komediya ustası Corc Hobellə bağlı olduğunu bildirir.
“İllər ərzində alimlər onu genetik cəhətdən yaxın hesab edilən bir neçə fərqli yarımnövlə cütləşdirməyə çalışıblar. Onların arasında Espanyola adasından olan iki tısbağa da var idi. Lakin Tənha Corcun heç vaxt nəsli olmayıb”, deyə nəşr vurğulayır.
24 iyun 2012-ci il səhəri Tənha Corc Qalapaqos Milli Parkında 100 yaşdan yuxarı ikən vəfat edib. Onu görən son insanlardan biri dünyanın ən məşhur təbiət aparıcılarından olan Devid Attenboro olub. Onun komandası tısbağanı ölümündən 14 gün əvvəl lentə almışdı.
Bununla belə, Tənha Corcun ölümü alimlərin bu yarımnövü qorumaq cəhdlərini dayandırmayıb. Ölümündən dərhal sonra alimlər onun toxumalarını toplayaraq saxlayıblar. Məqsəd bu materiallardan kök və cinsi hüceyrələr yaratmaq, yaxud reproduktiv klonlaşdırma imkanlarını araşdırmaq olub.
Hərçənd alimlər hələ Tənha Corcun klonunu yaratmağa yaxınlaşmayıblar, onun qan nümunəsindən genomu ardıcıllıqla oxunub. Sonrakı analizlər göstərib ki, bu gün də genetik baxımdan ona çox yaxın olan tısbağalar mövcuddur.
“Bu cür tədqiqatlar biomüxtəlifliyin qorunmasının nə qədər vacib olduğunu göstərir. Qalapaqos nəhəng tısbağaları kimi ekstremal növlər, ehtimal ki, insanlığın qocalma, xərçəng və hətta iqlim dəyişikliyi kimi ciddi problemlərinin həlli üçün bir çox sirrlər daşıyır. Araşdırmamız həmçinin göstərir ki, tısbağalar arasında belə müxtəlif növlər fərqli görünür, davranır və fəaliyyət göstərir. Hər hansı bir növün yox olması dünyanın unikal biologiyasının bir hissəsini əbədi itirməsi deməkdir”, deyə 2021-ci ildə Tənha Corcun genetik tədqiqatlarında iştirak edən qalapaqos tısbağaları üzrə ekspert Skott Qlaberman bildirib.
Hazırda Tənha Corc Qalapaqos adalarında qalır, lakin artıq doldurulmuş eksponat şəklində. Ölümündən sonra nəhəng tısbağanın cəsədi soyudulan otaqda saxlanılıb və Nyu-Yorka aparılıb.
“2014-cü ildə o, qısa müddətə Amerika Təbiət Tarixi Muzeyində nümayiş etdirilib. 2017-ci ildə isə yenidən Qalapaqos adalarına qaytarılıb və bu günə qədər təbiətin qorunması və həyatın nə qədər kövrək olduğunun simvolu kimi sərgilənir”, deyə “IFLScience” qeyd edir.
Samir
