Adi arılar və eşşək arıları bitkiləri tozlaşdırmaq və bağ ziyanvericiləri ilə qidalanmaq da daxil olmaqla bir çox ekoloji funksiyaları yerinə yetirir. Lakin havalar soyuduqda, siz düşünə bilərsiniz: bu cücülər hara gedir? 

HİT.az xəbər verir ki, bu suala "Southernliving" jurnalı cavab verib.

"Onların qışı necə keçirməsi növündən və sosial quruluşundan asılıdır. Onlar koloniya halında və ya təklikdə, ya gənc, ya da yetkin mərhələdə qışlaya bilərlər", deyə Şimali Karolina Dövlət Universitetinin Ziyanvericilərlə Mübarizə Departamentinin dosenti, fəlsəfə doktoru Kris Heyz bildirib.

Onun sözlərinə görə, bu cücülər iki kateqoriyaya bölünür: anası olan bir koloniyada yaşayan sosial cücülər və tək yaşayan arılar və eşşək arıları. Sosial növlərə bal arıları, bombus arıları (dumbul arıları), sarı arılar, kağız eşşək arıları və şırğollar daxildir. Tək növrlərə dəmirçi (dülgər) arıları, mason (bənna) arıları, krabronidlər və torpaq eşşək arıları daxildir.

Sosial quruluşa malik növlərdə koloniya, bir neçə güclü şaxtadan sonra adətən ölür, təzə mayalanmış ana istisna olmaqla. O, qışlamaq üçün isti bir sığınacaq tapır, yazda isə yenidən peyda olur və sıfırdan yeni bir koloniya yaratmağa başlayır.

Özlərini və ananı soyuqdan qorumaq üçün arılar titrəyir və qanadlarını hərəkət etdirən əzələləri yığaraq istilik yaradır. Onlar davamlı olaraq yer dəyişir – sıx dəstənin xarici kənarından daxilə doğru hərəkət edir ki, heç bir arı uzun müddət soyuqda qalmasın.

Başqa bir sosial növ – bombus arısıdır (dumbul). Onun koloniyası da gec payızda ölür, yeni mayalanmış ana istisna olmaqla. Heyzə görə, o, tökülmüş yarpaqlarda, çatlar və yarıqlarda və ya torpaq altında qışlayır.

Tək yaşayan arılar, növdən asılı olaraq, ya sürfə, ya da yetkin fərd mərhələsində təklikdə qışlayır, deyə alim izah edir. Məsələn, dəmirçi (dülgər) arısının dişisi yuvasını nektar və polenlə təmin edir, yumurta qoyur. Yetkin arılar boşluqlarda, o cümlədən yuva deşiklərində qışlayır, yazda isə yenidən dövrü təkrarlamaq üçün ortaya çıxır.

Eşşək arılarının həyat dövrü arılara bənzəyir. Sarı eşşək arıları kimi sosial eşşək arıları adətən soyuqların gəlişi ilə hər il ölür, mayalanmış ana isə qorunan yerdə – ağac qabığının altında, kütüklərdə və ya hətta çardaqda qışlayır. Tək yaşayan eşşək arıları isə sürfə mərhələsində, yeraltı yuvalarda, içi boş gövdələrdə və ya müxtəlif boşluqlarda qışlayır.

Lakin, son illərdə bir istisna müşahidə olunur: çoxillik sarı eşşək arısı koloniyaları aşkar edilib.

"Bəzi sarı eşşək arısı növləri, xüsusən cənub sarı eşşək arıları, çoxillik yuvalarda qışı keçirə bilir. Belə yuvalar çox böyük ola bilər. Mən 250 min işçi fərd və 100-dən çox anası olan birini görmüşəm", deyə Klenson Universitetinin fəxri professoru və entomoloqu, fəlsəfə doktoru Erik Benson məlumat verib.

Adətən – xeyr, baxmayaraq ki, bəzən, isti bir qış günündə, fərdi cücüləri görmək olar.

"Məsələn, evinizin çardağında 10-12 kağız eşşək arısı anası qışlaya bilər. Qışın ortasında onları evdə görməyə başlasanız, onların haradan çıxdığını öyrənməyə dəyər", deyə Benson qeyd edib.

Bu cücülər bağda sağlam ekosistem üçün faydalı olduğundan, onlara kömək etmək üçün həyətinizin kiçik bir hissəsini yazadək təbii vəziyyətdə qoya bilərsiniz. Tökülmüş yarpaqlar torpaq altında qışlayan növlər üçün sığınacaq və əlavə istilik izolyasiyası təmin edir.

Yazda bu cücülərin hibernasiyadan çıxmasına imkan vermək üçün bağ təmizliyini gecikdirmək məqsədəuyğundur.

Samir