“Yazı işlərinin yoxlanılması ilə bağlı mütəxəssis çatışmazlığımız var".

Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin sədri Məleykə Abbaszadə jurnalistlərə açıqlamasında deyib.

Qeyd edilib ki, kütləvi imtahanlardan sonra yazı işlərinin yoxlan ılması prosesində çox vaxt itiririk. 

Təəssüf ki, bu proses xeyli vaxt aparır. Markerlərin sayı daha çox olsa, yoxlama prosesi daha tez başa çatar.

Maraqlıdır, yazı işlərinin yoxlanılması ilə bağlı mütəxəssis problemi necə həll olunmalıdır? 

Təhsil eksperti Kamran Əsədov Hit.az-a şərhində deyib ki, yazı işlərinin yoxlanılması ilə bağlı mütəxəssis çatışmazlığı problemi təhsil sistemində ciddi bir maneədir və onun həlli üçün bir neçə istiqamətdə kompleks yanaşma tələb olunur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, yazı işlərinin yoxlanılması yalnız insan resursları ilə deyil, həm də texnologiyanın tətbiqi ilə effektiv şəkildə idarə oluna bilər: 

“Bir çox ölkədə yazı işlərinin yoxlanılması üçün xüsusi marker təlimləri keçirilir. Misal üçün, Böyük Britaniyada “Cambridge Assessment” və ya “Edexcel” kimi qurumlar markerlər üçün mütəmadi təlimlər təşkil edir və onları konkret standartlara uyğun şəkildə hazırlayır. Bu təlimlər markerlərin yazı işlərini daha sürətli və obyektiv yoxlamalarına şərait yaradır. Bu təcrübədən istifadə edərək, Azərbaycan təhsil sistemində də markerlərin ixtisaslaşmasını təmin edən sertifikatlaşdırma proqramları təşkil etmək mümkündür. Belə proqramlar yazı işlərinin yoxlanılmasında keyfiyyəti artırmaqla yanaşı, bu prosesdə daha çox mütəxəssisi cəlb etmək imkanı yaradacaq. Bundan əlavə, texnologiyanın tətbiqi yazı işlərinin yoxlanılması problemini həll etmək üçün dünya təcrübəsində geniş istifadə olunan üsullardandır. Süni intellekt əsaslı sistemlər, məsələn, ABŞ-da “ETS e-Rater” və ya Avstraliyada “Turnitin” proqramları yazı işlərinin ilkin analizini apararaq, müəllimlərin iş yükünü azaldır. Bu sistemlər yazının qrammatikası, leksikası və məzmun uyğunluğunu yoxlayaraq , markerlərə əsaslı dəstək verir. Belə bir texnologiyanın Azərbaycanda tətbiqi imtahan sonrası prosesləri əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirə bilər. Yazı işlərinin yoxlanılması prosesində mütəxəssis çatışmazlığını həll etmək üçün motivasiya və əmək şəraiti də vacibdir. Dünya təcrübəsində, məsələn, Finlandiya və İsveç kimi ölkələrdə markerlər üçün yüksək maaş və əlavə motivasiya paketləri təklif olunur. Bu, həm yeni markerlərin cəlb edilməsini təmin edir, həm də bu sahədə çalışan mütəxəssislərin işə daha böyük maraq göstərməsinə səbəb olur. Azərbaycanda da markerlərin əmək haqqının artırılması və iş şəraitinin yaxşılaşdırılması ilə daha çox müəllimi bu prosesə cəlb etmək mümkündür. Bir digər həll yolu universitetlər və təhsil təşkilatları ilə əməkdaşlığın gücləndirilməsidir. Misal üçün, Yaponiyada ali təhsil müəssisələri yazı işlərinin yoxlanılmasına aktiv şəkildə qoşulur. Bu, həm tələbələrin praktik bacarıqlarını artırır, həm də marker çatışmazlığı problemini həll edir. Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrinin müəllim və doktorantlarını yazı işlərinin yoxlanılmasına cəlb etmək həm prosesin sürətini artırar, həm də təhsil sisteminin müxtəlif qurumları arasında əməkdaşlığı gücləndirər.

Regionlarda yazı işlərinin yoxlanılması ilə bağlı mütəxəssis çatışmazlığını azaltmaq üçün xüsusi strategiyalar hazırlanmalıdır. Dünya təcrübəsində, məsələn, Hindistan və Çin kimi böyük ölkələrdə regional yoxlama mərkəzləri təşkil olunur və bu mərkəzlər vasitəsilə iş yükü bərabər şəkildə paylanır. Azərbaycanda da bölgələrdə yazı işlərinin yoxlanılması üçün mərkəzlərin yaradılması, həmçinin həmin bölgələrdən mütəxəssislərin cəlb edilməsi prosesin daha balanslı şəkildə idarə olunmasına kömək edə bilər.

Bundan əlavə, müvəqqəti işçi qüvvəsi ilə əməkdaşlıq yazı işlərinin yoxlanılması prosesində əhəmiyyətli rol oynaya bilər. ABŞ-da, SAT və ACT imtahanlarının yazı bölmələrini yoxlamaq üçün müvəqqəti markerlər işə götürülür. Onlar qısa müddətli təlimlərdən keçir və müəyyən dövr ərzində bu prosesdə iştirak edirlər. Azərbaycanda da kütləvi imtahanlardan sonra müvəqqəti markerlərin cəlb edilməsi bu problemin həllində mühüm bir addım ola bilər. Yazı işlərinin yoxlanılması prosesinin daha şəffaf və sürətli olması üçün rəqəmsal platformaların tətbiqi zəruridir. Kanadada yazı işləri tamamilə rəqəmsal platformalarda yoxlanılır və bu sistem vasitəsilə markerlər arasında işlər bərabər paylanır. Bu yanaşma həm işlərin düzgün idarə olunmasını təmin edir, həm də yazı işlərinin yoxlanılmasını daha şəffaf edir. Azərbaycanda da bu cür platformaların yaradılması və markerlər arasında işlərin rəqəmsal şəkildə bölüşdürülməsi prosesi optimallaşdırmaq üçün effektiv həll yolu ola bilər.

Nəticə olaraq, yazı işlərinin yoxlanılması ilə bağlı mütəxəssis çatışmazlığı problemi kompleks yanaşma tələb edir. Markerlərin sayını artırmaq, texnologiyadan istifadə etmək, əmək şəraitini yaxşılaşdırmaq və regionlarda mərkəzləşdirilmiş strategiyalar həyata keçirmək bu problemin həlli üçün effektiv yollar təqdim edir. Dünya təcrübəsindən öyrənilən nümunələr bu sahədə Azərbaycan üçün yeni və innovativ həllər tətbiq etməyə imkan verir”.

Sevinc