Planetimiz geridönülməz ekoloji dəyişikliklərə səbəb olacaq bir neçə mərhələnin astanasındadır.
Həddindən artıq isti dalğaları, quraqlıqlar, daşqınlar və tufanlar daha çox yayılır və intensiv xarakter alır. Yer atmosferinin və okeanların tutduğu enerji təzyiq altında qazlı içki kimi qabarır.
2100-cü ilə qədər Yerin gələcəyini proqnozlaşdıran edən yeni bir araşdırma, temperatur və yağıntıların dəyişməsinin yerli səviyyədə iqlimi necə kökündən dəyişdirə biləcəyini göstərir. Bu elə bir dəyişiklikdir ki, biz 1880-ci illərdə hazırlanmış xəritələri yenidən çəkməli olacağıq.
HİT.az "Science Alert"ə istinadən xəbər verir ki, Virciniya ştatının iqlimşünası, Corc Mason Universitetinin baş müəllifi Paul Dirmeyerin rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupu deyir: “Bu əsrin sonuna qədər qlobal quru ərazisinin 38-40 faizinin bugünkündən fərqli iqlim zonasında olacağı təxmin edilir”.
“Dünya ərazisinin 50 faizi qeyri-adi iqlim zonasına çevrilə bilər”
Tədqiqatçıların gələcək qlobal dəyişikliklərlə bağlı proqnozlarını yaratmaq üçün hansı iqlim modellərindən istifadə etməsindən asılı olaraq, bu təxminlər daha da artırıla bilər ki, Yer kürəsinin quru ərazisinin təxminən 50 faizi qeyri-adi iqlim zonasına çevirilə bilər. Bu dəyişikliklər iqlim dəyişikliyinə daha həssas olan və qlobal istiləşmənin daha yüksək templərini proqnozlaşdıran ən son nəsil iqlim modelləri ilə daha qabarıq şəkildə özünü büruzə verir.
1884-cü ildə Vladimir Köppen adlı alman-rus klimatoloqu tərəfindən hazırlanmış Köppen-Geiger iqlim təsnifat xəritələri o vaxtdan bəri dəfələrlə yenilənib, növlərin yayılması və böyüməsini modelləşdirmək üçün hələ də geniş istifadə olunur.
Dirmeyer və həmkarlarının iqlim zonalarında proqnozlaşdırdıqları dəyişikliklər sadəcə imkanlar spektridir, çünki yağış kimi bəzi iqlim dəyişikliklərinin fizikasını digərlərinə nisbətən proqnozlaşdırmaq daha çətindir. O, həmçinin okeanları və Antarktidanı (məlumat boşluqlarına görə) tərk edərək, yalnız quru kütlələrini əhatə edir.
Tədqiqatçılar xəbərdarlıq edirlər ki, emissiyaları azaltmaq üçün indi hərəkətə keçməsək, qlobal istiləşmə dərəcələri illər keçdikcə sürətlənməyə davam edəcək və bu, həssas növlərin və kənd təsərrüfatı təcrübələrinin iqlim zonalarındakı dəyişikliklərə uyğunlaşmaq üçün əvvəlcədən gözləniləndən daha az vaxta sahib ola biləcək.
Proqnozlara görə, 2100-ə qədər tropik iqlim yayılacaq, quraqlıq artacaq, qida istehsal sistemi sarsılacaq, ağcaqanadlarla ötürülən xəstəliklər artacaq.
Təhlillərinə əsaslanaraq, tədqiqatçılar tropik iqlimin 2100-cü ilə qədər Yer kürəsinin quru kütləsinin 23 faizdən 25 faizə qədər genişlənəcəyini gözləyirlər. Eyni şəkildə, Yer kürəsinin quru səthinin daha çox hissəsinin 31 faizdən təxminən 34 faizədək artaraq quraqlaşacağı proqnozlaşdırılır. Digər tədqiqatlar göstərir ki, bu cür dəyişikliklər qida istehsal sistemlərini sarsıda və ağcaqanadlarla yoluxan xəstəlikləri artıra bilər.
Araşdırmaya görə, yeni iqlimlərdə ən böyük dəyişikliklərin Avropa və Şimali Amerikanın soyuq iqlim bölgələrində yaşanacağı gözlənilir. Avropanın 89 faizi və Şimali Amerikanın təxminən 66 faizi 2100-cü ilə qədər fərqli iqlim zonasına keçə bilər.
Afrika kimi digər bölgələrdə yaşayan insanlar mövcud iqlim zonalarının sərhədləri daxilində və ekstremal hava hadisələri ilə iqlim dəyişikliyinin istiliyini hiss etməyə davam edəcəklər.
Dünya quru ərazisinin 14,77 faizinin iqlimi dəyişib
Dirmeyer və həmkarları bildirir ki, 20-ci əsrin əvvəlindən bəri dünyada ən genişmiqyaslı dəyişikliklər Şimali Amerika, Avropa və Okeaniyada olmaqla, quru ərazisinin 14,77 faizinin iqlim təsnifatını dəyişib.
Bu nəticələr 2015-ci ildə o dövrdə mövcud olan iqlim modellərindən istifadə etməklə hazırlanmış və 2010-cu ilə qədər dünyanın ümumi quru ərazisinin təxminən 5,7 faizinin 1950-ci illə müqayisədə daha isti və daha quru iqlim növlərinə doğru dəyişdiyini iddia edən proqnozlara əsaslanır.
Bütün bunlar onu göstərir ki, biz hansı sferadan baxırsaq-baxaq, planetimiz sürətlə dəyişir, lakin onu xilas etmək üçün hələ də gec deyil.
Samir
