Süni işıqlandırmaya və gərgin iş qrafikinə baxmayaraq, insanın bioloji saatı yenə də dəyişən fəsillərdən və günün işığının uzunluğundan asılıdır. 

HİT.az xəbər verir ki, bunu Miçiqan Universitetinin alimlərinin genişmiqyaslı araşdırması göstərib. 

Tədqiqatın müəllifi, riyaziyyat üzrə postdok Rubi Kim deyib: "Biz insanlar, gündəlik həyatda aşkar olmasa da, həqiqətən mövsümi canlılarıq. Gün işığının uzunluğu fiziologiyamıza, o cümlədən gündəlik iş rejimimizdəki dəyişikliklərə necə uyğunlaşdığımıza təsir edir".

Tədqiqat Fitbit kimi geyilə bilən cihazlardan istifadə etməklə toplanmış minlərlə gənc tibb stajçısının yuxu məlumatlarına əsaslanır. Bu insanlar növbə ilə işləyirlər, yəni onların yuxu cədvəli tez-tez pozulur və təbiidən uzaqdır.

Bununla belə, elm adamları bu insanların sirkadiyalı ritmlərinin qışda daha uzun, yayda isə daha az yatmaq kimi mövsümi dəyişiklikləri izlədiyini tapdılar. Bu, bu xüsusiyyətin insan təbiətində nə qədər dərin yerləşdiyini inandırıcı şəkildə nümayiş etdirir.

Alimlər həmçinin insanın sirkadiyalı sisteminin yeni modelini də təklif ediblər: bioloji saatlardan biri sübhü, digəri alacakaranlığı izləyir və onlar bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar.

Miçiqan Universitetində Tətbiqi Riyaziyyat Mərkəzinin direktoru və məqalənin həmmüəllifi, professor Daniel Forger deyib: "İnsanlar adətən bir daxili saata sahib olduqlarını düşünürlər. Amma əslində, onların ikisi var və sanki bir-biri ilə danışırlar".

Davranış məlumatlarına əlavə olaraq, tədqiqatçılar iştirakçıların DNT-sini təhlil ediblər. Məlum olub ki, heyvanlar üzərində aparılan araşdırmalardan məlum olan “mövsümi genlərdən” birində olan variasiyalar insanın gündüz saatlarında və yuxu rejimlərindəki dəyişikliklərə davamlılığına təsir göstərir.

Bu genin müəyyən variantları olan insanlar növbələrdə işləyərkən, əhval-ruhiyyədən ürək-damar sağlamlığına qədər mühüm sağlamlıq nəticələri ola bilən sirkadiyalı ritm pozğunluqlarından daha çox əziyyət çəkirlər.

Müəlliflər deyirlər ki, tapıntılar gün işığının azalması ilə əlaqəli depressiya olan mövsümi affektiv pozğunluq (SAD) haqqında yeni fikirlər təklif edir. Onlar həmçinin narahatlıq, yuxu pozğunluqları və metabolik xəstəliklərin altında yatan mexanizmləri işıqlandırırlar.

Samir