Ətrafımızda kimsə asqıranda ona “çox yaşa” deyirik. Bəs heç düşünmüsünüzmü, bu ifadəni niyə işlədirik? Əsrlərdir davam edən bu adət-ənənənin arxasında olduqca maraqlı inanclar dayanır.

HİT.az xəbər verir ki, asqırarkən kimsənin bizə “çox yaşa” deməsi və ya buna bənzər xoş sözlər söyləməsi, əslində min illər əvvələ gedib çıxan qlobal bir ənənənin parçasıdır. Müasir dövrdə bu ifadə artıq avtomatikləşmiş nəzakət forması olsa da, onun arxasında müxtəlif nəzəriyyələr mövcuddur.

Antik dövrlərdən Orta əsrlərə qədər olan mərhələdə insanlar hesab edirdilər ki, asqırmaq zamanı ruh bədəndən qısa müddətlik ayrılır. Buna görə də “çox yaşa” və ya “Tanrı səni qorusun” kimi ifadələr, ruhun pis qüvvələr tərəfindən ələ keçirilməsinin və ya geri dönə bilməməsinin qarşısını almaq üçün deyilirdi. Xüsusilə Roma imperiyası dövründə asqırıq yaxşı əlamət, bir növ kehanət (öncəgörü) sayılır və buna görə də “xeyirli olsun” kimi dualarla cavab verilirdi.

Ən çox istinad edilən izahlardan biri də “Qara ölüm” adlı vəbanın 14-cü əsrdə Avropa, Asiya və Şimali Afrikanı bürüdüyü dövrdən sonra “Tanrı səni qorusun” ifadəsinin daha geniş yayılması ilə bağlıdır. Həmin pandemiya dövründə asqırıq vəbanın təhlükəli əlaməti sayılırdı. Bu səbəbdən “Tanrı səni qorusun” və ya “çox yaşa” demək bir növ yaxşı niyyətli arzu hesab edilirdi.

Müasir dövrdə isə bu qədim inancların çoxu unudulsa da, asqıran şəxsə yaxşı dilək söyləmək adəti nəzakət və ictimai davranış vərdişi kimi davam edir. Bir çox mədəniyyətdə asqırıqdan sonra xoş sözlər eşitmək gözlənilən davranış sayılır. Bu, həm asqıran şəxsə diqqətin göstəricisi, həm də cəmiyyətdə formalaşmış ünsiyyət qaydasıdır.

Bəzi mədəniyyətlərdə “sağlıq olsun”, bəzilərində “sakit yaşa”, digərlərində isə sadəcə “çox yaşa” kimi müxtəlif formalarla bu ənənə qorunub saxlanılır. Deməli, asqırıqdan sonra deyilən bu sözlər min illər öncəki qorxuların, inancların və nəzakətin müasir həyatdakı əks-sədasıdır.

Samir