"Google" “Quantum Echoes” adını verdiyi yeni kvant alqoritmimi elan edib. Bu uğur, tibb və material elmlərindən molekulyar quruluş analizlərinə qədər bir çox sahədə inqilab yarada biləcək bir dövrün qapısını açır.
HİT.az-ın məlumatına görə, "Google" açıqlayıb ki, hazırladığı bu yeni kvant alqoritmi bu gün dünya üzrə ən güclü superkompüterlərdən 13.000 dəfə sürətli işləyir. Bu nailiyyət, növbəti beş il ərzində kvant texnologiyasının real dünya tətbiqlərinə – tibb, material elmi və molekulyar struktur analizlərinə – konkret şəkildə inteqrasiya olunmasının mümkünlüyünü göstərir.
“Quantum Echoes” elmdə out-of-time-order correlator (OTOC) kimi tanınan və təbiətdəki mürəkkəb sistemlərin davranışlarını analiz etməyə imkan verən ilk alqoritmadır. Bu alqoritma qara dəliklərdən molekullara qədər geniş sahədə işləyir və "Google"un "Willow" kvant çipi üzərində sınaqdan keçirilib. "Google" vurğulayır ki, bu, tarixdə kvant texnologiyalarının “doğrulanabilən” bir alqoritmi uğurla işlətməsi ilə bağlı ilk hadisədir. Bu addım, kvant kompüterlərinin praktik istifadəsi üçün zəruri olan ölçülə bilən və təkrar edilə bilən nəticələr yaratmaq baxımından əhəmiyyətlidir.
"Quantum Echoes"in imkanlarını göstərən iki araşdırma 2025-ci ilin oktyabrında yayımlanıb:
* "Nature" jurnalında dərc olunan birinci araşdırma alqoritmin NMR (Nüvə Maqnit Rezonansı) spektroskopiyası kimi sahələrdə kritik tətbiqlərə yol açacağını göstərir.
* arXiv-də dərc olunan ikinci araşdırma isə alqoritmanın atomlar arasındakı məsafələri ölçən “molekulyar cetvel” kimi istifadə oluna biləcəyini ortaya qoyur.
Bu iki nəticə, "Google"un kvant alqoritmlərini həm nəzəri, həm də aparat səviyyəsində real dünyaya tətbiq etmək üçün etdiyi irəliləyişləri təsdiqləyir. "Google" "Quantum AI" 2012-ci ildən bəri dünyanın ən iddialı kvant hesablama tədqiqat komandalarından biridir. 2024-cü ilin dekabrında təqdim olunan "Willow" çipi dünyanın ən güclü superkompüterinin 10 septilyon il çəkəcək testini beş dəqiqədən az müddətdə tamamlayaraq diqqət çəkmişdi.
Kvant hesablamanın əsas prinsiplərinə baxmaq faydalıdır. Klassik kompüterlər məlumatı 0 və 1 ilə təmsil edir, kvant kompüterləri isə qubit adlanan kvant bitlərindən istifadə edir. Bu qubitlər fotonlar, elektronlar, ion tələləri, atomlar və ya superkeçirici dövrələr vasitəsilə hazırlanır.
Qubitlərin gücü onların eyni anda bir neçə dəyəri təmsil edə bilməsi ilə bağlıdır (süperpozisiya). Bir neçə qubit bir-birinə bağlandıqda dolanıklıq (entanglement) yaranır və sistemin məlumat tutumu üstel şəkildə artır. Bu strukturların bir-birini gücləndirməsi və ya ləğv etməsi prosesi isə interferensiya adlanır.
"Quantum Echoes" alqoritmi OTOC tipindədir və ardıcıl kvant əməliyyatlarından sonra qubit-in vəziyyətini müəyyənləşdirir. Manyetizasiya, axın, sıxlıq və sürət kimi dəyişənlərdəki hərəkətləri ölçərək kvant sistemlərinin xaos səviyyəsini qiymətləndirir.
"Google"a görə, "Quantum Echoes", "Willow" çipinə dəqiq bir siqnal göndərir, siqnal qubit-i təsir edir və sonra siqnalın tərs evolyusiyası ilə “echo” – yəni yankı yaradılır. İnterferensiya prosesi bu yankını gücləndirərək yüksək həssaslıq təmin edir və səhv nisbətini eksponent şəkildə azaldaraq eşik-altı səviyyəyə gətirir. Bu, ölçülə bilən kvant sistemləri üçün kritik göstəricidir.
Bu texnologiyanın imkanları genişdir. "Google" və "UC Berkeley" ilə birgə aparılan təcrübədə alqoritm iki molekulun quruluşu və davranışı haqqında yeni məlumatlar əldə edib. Nəticələr klassik NMR metodları ilə tam uyğun gəlib. Bu, alqoritmin mürəkkəb maqnit dinamikalarını həll etməkdə effektiv olduğunu göstərir.
"Google" bildirir ki, bu texnologiya teleskopun qalaksiləri, mikroskopun hüceyrələri göstərməsi kimi kvant ölçəkdə eyni funksiyanı yerinə yetirə bilər: “Daha əvvəl müşahidə olunmayan təbii hadisələri ölçə biləcək kvant-lens".
Bu inkişaflar:
* yeni dərmanların hazırlanması,
* Alzheimer kimi xəstəliklərin təbiətinin öyrənilməsi,
* yeni sənaye materiallarının dizaynı kimi sahələrdə böyük dəyişiklik potensialına malikdir.
Texnologiya hələ təcrübə mərhələsində olsa da, "Quantum Echoes" kvant texnologiyalarının praktik bir gələcəyə yaxınlaşdığını göstərir. "Google", IBM, "Microsoft" və çinli rəqiblərlə birlikdə bu yarışa qatılır. Kvant aparatlarının daha stabil olması ilə tibb, süni intellekt, molekulyar modelləşdirmə və hətta məlumat teleportasiyası kimi sahələrdə böyük inkişaflar mümkündür. "Quantum Echoes" bu yolun ən ümidverici addımlarından biri kimi diqqət çəkir.
Samir
