-Həyat yoldaşım Anne ilə birlikdə Vaşinqtondakı evimizə qayıtdıq. Vaxtımızın çoxunu Maine-dəki yerimizdə  keçiririk. Mən Vaşinqtondakı "Caspian Policy Center”də çalışıram. Bu Mərkəz Qafqaz və Orta Asiyadakı inkişafı diqqət mərkəzində saxlayır. Enerji və iqtisadi mövzularda, həmçinin ABŞ, Azərbaycan və bölgədəki digər ölkələr arasında əlaqələrin necə möhkəmləndiriləcəyini təhlil edirəm, yazılar hazırlayıram. Xaricdə biznes qurmaqda maraqlı olan və enerji sahəsində fəaliyyət göstərən şirkətlərə də məsləhətlər verirəm.

 

-Siz koronavirusadan necə qorunursunuz? İnsanlara hansı məsləhətləri verərsiniz?

 

-COVID-19 dəhşətli bir xəstəlikdir və dünyada ölən insanların sayı çoxdur. Məhz ABŞ-da bu virusdan ölənlərin sayı, Vyetnam müharibəsində ölən amerikalıların sayından daha çoxdur. COVID-in Azərbaycanda və dünyanın digər yerlərində insanlara nə edəcəyindən çox narahatam. Dünya miqyasında birgə tədbirlərin görülməsi vacibdir.

 

Ailəm də, mən də hər kəs kimi həkimlərin, elm adamlarının və ictimai səhiyyə mütəxəssislərinin tövsiyələrini dinlədik, əməl etdik. Buna evdə qalmaq, yalnız lazım olduqda çölə çıxmaq, ictimai yerdə olduğumuz zaman maska taxmaq və əllərimizi dəfələrlə yumaq və s. daxildir. Görüşlər videokonfrans və ya telefon danışıqları ilə əvəz edilib. Ailə üzvləri, dostları ilə də "Zoom”, "FaceTime”, telefon danışıqları və ya e-poçt-la əlaqə saxlayırıq. Hər birimiz buna ciddi yanaşmalıyıq.

 

 

-Əlbəttə ki, Azərbaycan üçün darıxırıq. Həyat yoldaşım və mən Azərbaycanda çox gözəl, maraqlı illər keçirdik. İnsanları, ölkəni tanımaqdan zövq aldıq. Bu bizim üçün bir şans idi. Heç vaxt görmədiyimiz yerləri gedib gördük. Belə dostları tərk etmək çətin idi. Bakıda ən çox insanları sevdik. Səfir olduğum üçün şanslı idim. Çünki, bütün insanlarla eləcə də Bakıda yaşayan amerikalılar və digər diplomatlarla da görüşə bildim.

 

Bakıda bulvarda gəzərkən qədim şəhər memarlığından, 20-ci əsrin əvvəllərindəki binalardan və yeni, müasir dizaynlardan zövq alırdım. Ancaq bunu da deməliyəm ki, Bakıdan kənara çıxmağı və bütün Azərbaycanı mümkün qədər çox görməyi, gəzməyi həmişə sevmişəm. Hətta sabiq ABŞ səfirlərinin getmədiyi bir sıra yerləri də ziyarət etmişəm.

 

Qeyd edim ki, bəzi Azərbaycan yeməklərini – göyərti, balqabaq, quzu qutabı və yanında manqal salatı hazırlamağı öyrəndik. ABŞ-a qayıtdıqdan sonra ailəmiz və dostlarımız üçün də bu yeməkləri hazırladıq.

 

 

-Qəribə görünə bilər, amma bu suala cavab vermək çətindir. Azərbaycan məktəblərində tədbir keçirmək, şagirdlər və müəllimləri ilə görüşmək və onlarla ABŞ haqqında söhbət etmək mənim üçün çox xoş idi. Mən Gəncə, Quba, Lənkəran və digər şəhərlərə getdim, Azərbaycanın milli parklarını mümkün qədər çox gəzib gördüm, ölkənin təbii müxtəlifliyini və gözəlliyini görmək şansına sahib oldum. Qaçqın və məcburi köçkünlərlə birlikdə oturmağımı, Dağlıq Qarabağ münaqişəsindən hələ də təsirlənən azərbaycanlılarla görüşməyimi və onlara nə baş verdiyini deyil, gələcək barədə, özləri, ailələri və Azərbaycanla bağlı fikirlərini xatırlayıram.

 

 

-Bu suala görə xüsusi təşəkkür edirəm! Azərbaycanı bəyənən, orada olduğumuz illərdən zövq alan 3 övladımız böyüyür. Hər birinin də fərqli karyera planları, maraqları var. Böyük oğlumuz Vaşinqtonda müəllimdir və fotoqraflığa çox bağlıdır. O həqiqətən də Azərbaycanda, xüsusən də şəhər və qəsəbələrdəki insanların fotoşəkillərini çəkməkdən çox zövq alırdı. Onun əkiz bacısı da Vaşinqtondadır, bir konsaltinq firmasında çalışır.  Kiçik oğlumuz isə hökumətlə maraqlanır və hazırda ictimai siyasi məsələlər üzərində çalışır. Azərbaycanı ziyarət etdiklərinə görə özlərini şanslı hiss edirlər və orada baş verənlərlə daimi maraqlanırlar.

 

Gündəlik həyatıma gəlincə isə bu anda bütün dünyadakı insanlar kimi mən və ailəm də uzaqdan çalışırıq. Əlbəttə ki, dostlardan, ailədən uzaq qalmaq və bunu hiss etmək çətindir.  Bununla yanaşı, səhiyyə mütəxəssislərinin tövsiyələrinə əməl etməliyik və hazırda üzərinə ağır iş düşən tibb işçilərimizə, xəstəxanalarımıza dəstək olmalıyıq. Həmçinin, indi sağlam qalmağın yeganə yolu başqalarından təcrid olmaqdır. Hazırda gündəlik həyatım budur.

 

 

-ABŞ səfiri olmaq əvəzsiz bir fürsət idi və düşünürəm ki, həmin illərdə ABŞ və Azərbaycan bir sıra problemləri həll edə bildilər. Ancaq ölkələr arasındakı münasibətlər insanlar arasındakı münasibətlər kimidir; daimi qayğı və əlaqə tələb edir. Və bunları daha da yaxşı hala gətirmək üçün həmişə edilə biləcək çox şey var.

 

Səfir olduğum müddətdə edə biləcəyim bir şeyə gəlincə, deyərdim ki, ən böyük şey ABŞ-ın Sülh Korpusu (Peace Corps program) proqramının Azərbaycanda yenidən qurulması olacaqdı. Yenidən Azərbaycana səfər edərkən Sülh Korpusu proqramlarının, xüsusilə də ingilis dilini öyrətmək üçün verdikləri proqramların nə dərəcədə faydalı olduğu barədə məlumat eşidirəm.

 

Həmin Sülh Korpusu proqramlarının yenidən qurulması ölkə daxilindəki bir çox azərbaycanlının xeyirinə olardı və istədikləri çiçəklənən, uğurlu, müstəqil, demokratik bir ölkəni qurmaq üçün çalışdıqları zaman onlara kömək olardı. Onu da qeyd etməliyəm ki, Azərbaycanda Sülh Korpusunda işləyən tanış olduğum amerikalıların hamısı ölkəyə və onun uğurlarına xüsusi maraq göstərirlər.

 

 

-Azərbaycan beynəlxalq təhlükəsizlik sferasında yalnız neft və qazla deyil, həm də mühüm insan resurslarına malik bir ölkə kimi tanınır. Azərbaycanın geosiyasi mövqeyi – dünyada Rusiya və İranla həmsərhəd olan yeganə ölkədir və Avrasiya boyunca uzanan şərq-qərb tranzit yollarında əsas mövqe tutur – bu, beynəlxalq münasibətlər barədə düşünməyimizin digər mühüm səbəbidir. Azərbaycanın birlikdə yaşayan müxtəlif dinlərə və etniklərə mənsub olan insanlarının tarixi də əhəmiyyətlidir. Ölkələrimizin birlikdə edə biləcəyi çox şey var.

 

 

-Dağlıq Qarabağda və ətrafındakı işğal olunmuş ərazilərdə uzun sürən münaqişə qəbul edilməzdir. Çox uzun müddət davam etməsinə icazə verildi. Mövcud vəziyyət nə Ermənistana, nə də Azərbaycana fayda gətirmir. Hər iki ölkədə insanlar əzab çəkməyə və ölməyə davam edirlər. Dinc bir həll yolu üzərində çalışmaq üçün bir araya gəlmək vacibdir.

 

 

- Minsk Qrupu həmsədrləri bu məsələdə irəliləyişə nail olmaq üçün çalışmağa davam edirlər. Bu illər ərzində irəli sürülən planlar var və mənim başa düşdüyüm də budur ki, bir müddətdir ki, o, masanın üstündədir. Düşünürəm ki, beynəlxalq ictimaiyyət də bu uzadılmış münaqişəni həll etmək üçün tərəflərin səylərini dəstəkləməli və bölgədəki digər münaqişələrin həllində də kömək etməlidir. Dağlıq Qarabağ və digər uzun sürən münaqişələr, Soyuq Müharibədən sonra qurub görəcəyimizi ümid etdiyimiz daha geniş bölgənin, Avropanın sülhü və təhlükəsizliyini təhdid edir.

 

 

- Düşünürəm ki, bu məsələdə ABŞ-ın mövqeyi aydındır və elə də qalır.

 

Bununla yanaşı, düşünürəm ki, ABŞ münaqişənin həllinə kömək etmək üçün daha çox diqqət yetirməli və yanaşmalarında daha yaradıcı olmalıdır.  Digər uzun müddət davam edən beynəlxalq mübahisələrə və problemlərə baxdığımda görürəm ki, ABŞ hökuməti, Amerika təşkilatları və ayrı-ayrı amerikalılar mübahisədə iştirak edən insanlar arasında anlaşma yaratmağa və dinc həll yolunu tapmağa kömək etmək üçün müxətəlif səylər göstərirlər. Düşünürəm ki, təkcə ABŞ hökuməti deyil, amerikalı şəxslər və təşkilatlar tərəfindən addımların atılması münaqişənin vaxtı keçmiş sülh yolu ilə həlli üçün uyğun şəraitin yaranmasında faydalı ola bilər.

 

 

-Yaxşı idarəetmə və qanunun aliliyi hər bir ölkədə vacibdir. İnsanlar istəyirlər ki, hökumətlər onların istəklərini dinləsin və ictimai iradə qarşısında özlərini məsuliyyətli hiss etsinlər. Düzgün idarəetmə, qanunun aliliyi, ölkə vətəndaşlarının ehtiyaclarını ödəyən sistemlərin qurulması və davam etdirilməsi uzunmüddətli bir prosesdir. ABŞ-da gedən müzakirələrə və debatlara baxsınlar.

 

 

- Cənubi Qafqaz böyük potensiala malik bir bölgədir. Orada təbii ehtiyatlarla yanaşı, çox sayda yaradıcı, ağıllı insanlar var. Onların zəkası və enerjisi ilə yeni müəssisələr yaratmaq və inkişaf etdirmək olar. Artan nəqliyyat sistemi və digər əlaqə vasitələri barədə düşünmək xüsusi ilə maraqlıdır: Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələri, o cümlədən Əfqanıstanda – Türkiyə və Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri ilə, Çin / Şərqi Asiya və Hindistan və Pakistan ilə əlaqələr və s. Bu Azərbaycan xalqı və Cənubi Qafqazın digər ölkələri üçün sonsuz imkanlar deməkdir. Fürsətlər çox böyükdür.

 

 

- COVID-19-dan "qazananlar” və "itirənlər” barədə düşünmürəm. Pandemiya dünyanın hər yerində insanlara təsir edir və öldürür. Elm adamları və tibb mütəxəssisləri xəstəliyin sağalma yollarını və uğurlu bir peyvəndi tapa biləndə hamımız qazanacağıq. Məncə, pandemiyanın bizim üzərimizdə qalıcı təsirləri də olacaqdır. Önəmli olan isə budur ki, post pandemiya dünyasının necə olması, iqtisadiyyat və digər institutları yenidən inşa etmək haqqında düşünməliyik.

 

 

- Ümid edirəm ki, Qafqazın və bütövlükdə Böyük Xəzər bölgəsinin inkişafına, firavanlığına və təhlükəsizliyinə təsir edən suallar üzərində işləyirəm. Amerikalılarla bölgə xalqları arasında möhkəm, konstruktiv əlaqələr qurmaq yollarını tapmağa çalışıram. Dəyişən qlobal enerji mənzərəsi ilə maraqlanmağa və məşğul olmağa davam edirəm. Və həmçinin illərlə davam edən layihələrimizi tamamlamaq, Maine-dəki yerimizdə daha çox vaxt keçirmək istəyirəm.

 

Sonda isə azərbaycanlılara sadəcə bunu demək istəyərəm ki, ailəm və mən onlarla tanış olmaq şansını çox yüksək qiymətləndiririk. Və arzu edirik ki, onlar üçün hər şey yaxşı olsun. Görmək istədikləri çiçəklənən, təhlükəsiz, demokratik Azərbaycan qurmaq üçün onlara kömək etmək istəyirik.